درآمدهای نفتی ایران در سال گذشته رشد داشته است. اما میزان این رشد چقدر است؟ آمارهای اوپک و دیگر سازمان‌های بین‌المللی با آمارهای ارائه‌شده توسط ایران نمی‌خواند. دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس انرژی، موضوع را بررسی کرده است.در حالی که سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، در گزارش سالانه خود که هفته گذشته منتشر شد، از رشد ۲۱۶ درصدی درآمدهای صادرات نفتی ایران در سال گذشته میلادی خبر داده، آمارهای بانک مرکزی ایران نشان می‌دهد که این رشد در سال ۱۴۰۰ تنها ۴۰ درصد بوده است.
از طرفی، در حالی که طبق آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها و قیمت‌های جهانی نفت، درآمدهای نفتی ایران می‌بایست در بهار امسال حداقل ۱۱۰ درصد رشد داشته باشد، وزیر نفت ایران می‌گوید رشد درآمدهای نفتی سه ماهه ابتدایی امسال تنها ۵۰ درصد بوده است.
ایران از زمان اعمال تحریم‌های آمریکا حجم صادرات نفت و محصولات نفتی خود را پنهان نگه داشته و تنها آمارهای رسمی درباره ارزش صادرات نفت و محصولات نفتی کشور منتشر می‌شود.
آخرین آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که کل صادرات نفت، میعانات گازی، محصولات نفتی و گاز ایران در سال ۱۳۹۹ حدود ۲۱ میلیارد دلار بوده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز می‌گوید، مجموع درآمدهای صادرات نفت، میعانات گازی و گاز ایران در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۷.۵ میلیارد دلار بوده است. این گزارش آمارهای صادرات محصولات نفتی را منتشر نکرده، اما ایران روزانه ۴۲۰ تا ۴۵۰ هزار بشکه صادرات محصولات نفتی (مازوت، گازوئیل، بنزین و غیره) دارد که با توجه به قیمت‌های جهانی نفت در سال گذشته، ارزش این محصولات حدود ۱۱ تا ۱۲ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
بدین ترتیب، سال گذشته ایران از محل صادرات نفت، میعانات گازی، محصولات نفتی و گاز حدود ۲۹ تا ۳۰ میلیارد دلار درآمد داشته که نسبت به سال ۱۳۹۹ رشدی ۴۰ درصدی داشته است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
قبلا جواد اوجی، وزیر نفت ایران، نیز از رشد ۴۰ درصدی درآمدهای نفتی کشور در سال گذشته خبر داده بود.
اوپک ارزش صادرات نفت، میعانات گازی، محصولات نفتی و گاز ایران در سال ۲۰۲۱ را ۲۵.۳ میلیارد دلار ارزیابی کرده است. با توجه به اینکه زمستان پارسال قیمت‌های جهانی نفت اوج گرفت، اختلاف ۴ میلیارد دلاری درآمدهای نفتی ایران در سال گذشته خورشیدی و میلادی توجیه‌پذیر است.
اما نکته اینجاست که اوپک درآمدهای نفتی ایران برای سال ۲۰۲۰ را کمتر از ۸ میلیارد دلار برآورد کرده است. البته این رقم می‌تواند درآمد “خالص” صادرات نفت و محصولات نفتی کشور باشد و هزینه‌های استخراج و انتقال نفت از درآمدهای نفتی کسر شده باشد.
اوپک می‌گوید، مجموع صادرات روزانه نفت و محصولات نفتی ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۶۸۵ هزار بشکه بود و سال گذشته به نزدیک ۱.۱ میلیون بشکه رسید.
ایران در سال ۲۰۱۸ و قبل از اعمال تحریم‌های نفتی، روزانه ۲.۵ میلیون بشکه صادرات نفت و میعانات گازی و حدود نیم میلیون بشکه صادرات محصولات نفتی داشت و مجموع درآمدهای صادرات این محصولات ۶۲ میلیارد دلار بود.
آمارهای عجیب بهار امسال
در حالی که آمارهای شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها و سازمان‌های بین‌المللی از افزایش حداقل ۳۰ درصدی صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در بهار امسال نسبت به دور مشابه سال گذشته و رشد ۸۰ درصدی قیمت‌های جهانی نفت خبر می‌دهد، وزیر نفت ایران می‌گوید درآمدهای نفتی کشور تنها ۵۰ درصد رشد کرده است.
این در حالی است که با توجه به حجم و قیمت نفت صادراتی ایران، درآمدهای صادرات نفت کشور می‌بایست بیش از دو برابر می‌شد.
محمد خدابخشی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، چهارم تیرماه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به گزارش وزیر نفت در مجلس از عملکرد ۳ ماهه نخست این وزارتخانه در حوزه درآمدی گفت، منابع حاصل از فروش نفت خام و میعانات گازی در ۳ ماهه نخست امسال نسبت به سال قبل حدود ۵۰ درصد رشد داشته است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
آمارهای شرکت اطلاعات کالا، کپلر، نشان می‌دهد که ایران در فاصله ماه‌های آوریل تا ژوئن سال گذشته (تقریبا معادل بهار ۱۴۰۰) روزانه به طور متوسط ۵۶۰ هزار بشکه صادرات نفت و میعانات گازی داشته است، در حالی که این رقم در دور مشابه امسال بیش از ۷۳۰ هزار بشکه در روز بوده است.
بدین ترتیب، صادرات نفت و میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک و گران‌قیمت که از میادین گازی تولید می‌شود) ایران در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته بیش از ۳۰ درصد رشد داشته است.
از طرفی، آمارهای اوپک نشان می‌دهد که متوسط قیمت نفت ایران در بهار امسال حدود ۸۰ درصد بیشتر از فصل مشابه سال گذشته بوده است.
بدین ترتیب، درآمدهای صادرات نفت ایران می‌بایست حداقل ۱۱۰ درصد رشد می‌داشت، اما بنابر گفته وزیر نفت، تنها ۵۰ درصد رشد داشته است.
احتمالاتی که مطرح می‌شود
چین از زمستان سال ۱۳۹۹ تقریبا واردات مستقیم نفت ایران را متوقف کرده و نفت ایران در بازار سیاه و شبکه‌ای از دلال‌ها تحت عنوان نفت مالزی، اندونزی، عراق، امارات و عمان راهی چین می‌شود.
بدین ترتیب، وجود دلال‌ها و هزینه دور زدن تحریم‌ها در فصول بهار پارسال و امسال نمی‌تواند علتی بر رشد نامتعادل درآمدهای نفتی ایران باشد.
از طرفی چین در بهار سال گذشته نیز مقصد بخش اعظم صادرات نفتی ایران بود و امسال نیز کماکان بخش اعظم نفت صادراتی ایران راهی این کشور می‌شود.
همچنین اگرچه بخشی از نفت صادراتی ایران برای تهاتر دیگر کالاها انجام می‌شود، اما این موضوع در سال‌های گذشته نیز صادق بوده و از طرفی تهاتر نیز جزو درآمدهای نفتی کشور است.
البته آمارهای کپلر نشان می‌دهد که در بهار امسال روسیه در پی از دست دادن بازارهای غربی، با ارائه تخفیف‌های چشمگیر، بازار نفت ایران و ونزوئلا را در چین تصاحب کرده و بیش از ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران در آب‌های آسیای شرقی در نفتکش‌ها انبار شده و منتظر مشتری هستند.
خبرگزاری رویترز نیز اخیرا گزارش داد که بهار امسال صادرات نفت ایران به چین نسبت به زمستان سال گذشته به شدت کاهش یافته، اگرچه در مقایسه با بهار پارسال رشد داشته است.
رویترز می‌نویسد، روسیه با ارائه ۳۰ درصد تخفیف به چین، بازار نفت ایران در این کشور را تصاحب کرده است.
ایران به غیر از هزینه دلال‌ها و دور زدن تحریم‌ها، ۲۰ درصد تخفیف به چین می‌دهد.
نکته اینجاست که خرید نفت روسیه برای چین تحت تحریم نیست، اما خرید نفت ایران مشمول تحریم‌های آمریکا است. به عبارتی، حتی ایران ۷۳۰ هزار بشکه صادرات نفت روزانه‌ای که به چین داشته و بیش از ۹۰ درصد آن به‌صورت غیرمستقیم راهی این کشور شده، می‌تواند با هزینه‌های بیشتری انجام شده باشد؛ یعنی دلال‌های نفتی برای تغییر برند نفت ایران برای صادرات به چین، نسبت به بهار پارسال دستمزد بیشتری طلب کنند.
به هر حال آقای خدابخشی توضیحی درباره این موضوعات نداده و بانک مرکزی ایران نیز هنوز گزارشی درباره درآمدهای نفتی ایران در بهار امسال منتشر نکرده است.
