ارتباط با ما

درباره آزادگی

شماره جدید

مسئله ملی  و فدرالیسم

شماره جدید

حقوق بشر

دانشجو

نسل جديد فمینیست‌های ایرانی در جنبش زنان ایران

نوشین کشاورز نیا

جنبش زنان ایران که از فعالیت‌های كنش‌گران آن قابل تفكیك نیست، برآیند تلاش اكتیویست‌ها و آکادمیسین‌های داخل و خارج از مرزهای ایران در دوره‌ای صد ساله است و در این مدت اشكال متفاوتی از مبارزه برای تغییر را آزموده است.

به باور من، استفاده از تجارب دوره‌های گوناگون این مبارزات در دهه‌های اخیر و کاربست آن‌ها برای رفع كاستی‌ها و خطاهای پیشینیان، تجربه‌ی نویی است که جنبش زنان ایران را وارد فاز جدیدی از فعالیت فمینیستی كرده است.

یکی از این تجربه‌ها، شکل‌گیری و گسترش كمپین یك میلیون امضاست که با هدف آگاهی‌دهی به زن و مرد برای تغییر بخشی از قوانین نابرابر، در اولین ماه‌های حكومت اصول‌گرایان آغاز به كار كرد. ماهیت و نوع كار كمپین از ویژگی‌های بارز آن شد چرا که باعث شد نسل جوان میدان فراخ‌تری برای عمل در اختیار گیرد و حس وجود رابطه‌ای مبتنی بر همكاری و نوعی داد و ستد با نسل گذشته در او ایجاد شود . تجربه‌ی الف- نون كنش‌گر 31 ساله‌ی كمپین كه سابقه‌ی همكاری در یكی از ان‌جی‌اوهایی را دارد كه بیشتر اعضای آن جوان‌ها هستند، این احساس را به خوبی منتقل می‌كند:تنها جایی كه توانسته بودیم قبل از كمپین همدیگر رو ببینیم هم اندیشی بود ما با تمام آدم‌های با تجربه كه چندین سال كار كرده بودند و احساس می‌كردند حرف برای گفتن دارند دور هم جمع می‌شدیم .... با اینكه دور یک میز بزرگ می‌نشستیم ولی واقعاً جسارت حرف زدن خیلی سخت بود و پذیرش آنها هم كمتر بود.

می‌گفتند: «خب حالا نظر جوان ها رو هم بشنویم.» یعنی واقعاً برخوردشون اینطوری بود. خیلی از كسانی كه تو همان جمع بودند الان در كمپین واقعاً پذیرای جوان ها هستند.

البته بعضی‌ها هم خیلی گرم بودند ولی ماها هم پس می زدیم. فكر می كردیم باید فاصله رو رعایت كنیم ولی تو كمپین دورشون می شینیم بهمون كمك فكری میدن خیلی راحتر شده ،الان راحت می‌تونم یه ایمیل بزنم بگم فلان كار رو اینطور بكنیم، خیلی ارتباط هم سطح‌تر شده ، هم پذیرش اونا رفته بالا هم ما می‌تونیم.

آنچه الف- نون می‌گوید تجربه‌ی بسیاری دیگر از فعالان کمپین است و از این منظر قابل توجه است.

از این رو، در پژوهش حاضر تعدادی از كنش‌گران جوان كمپین یك میلیون امضا را كه در دامنه‌ی سنی زیر 35 سال و محدوده‌ی جغرافیایی استان تهران فعالیت می‌كنند مورد مطالعه قرار دادم. بخشی از اطلاعات لازم را از طریق 20 مصاحبه‌ی فردی و گروهی ـ شامل نسل های جدید و قدیم با هم ـ جمع آوری كردم و بخشی هم از طریق پرسش‌نامه ساخت یافته به دست آمده است.

مایلم در این‌جا این نكته را به عنوان خط مشی روشی یادآوری كنم: به عنوان یكی از كنش‌گران كمپین یك میلیون امضا كه به نسل مورد مطالعه تعلق دارم، خود را از جریان پژوهش جدا ندانسته‌ام و تلاش كردم از خط سیر تكنیك‌های عینی‌گرایانه تحقیق كه بر جدایی محقق از سوژه‌های تحقیق پافشاری می‌كند فاصله گیرم و گفتگوها را با تبادل نظرات و تجربیات شخصی خود و دیگر كنش‌گران پیش ببرم.ارائه‌ی تحلیل‌هایی مبنی بر روشن شدن تفاوت‌ها و شباهت‌های دو نسل و نقاط تلاقی و افتراق آنها در حل برخی از چالش‌های درونی كمپین از جمله هدف‌های این تحقیق است.

بستر تاریخی ـ اجتماعی نسل مورد مطالعه : نسل من كه مقارن با انقلاب و یا پس از آن به دنیا آمده است معمولاً تصویر روشنی از جامعه‌ی پیش از آن ندارد. زیرا انقلاب 1357 مانند هر انقلاب ایدئولوژیك دیگری باعث تحول و دگرگونی‌های گوناگون شد. از تغییرات ظاهری در فضای شهر و سر و وضع شهروندان خصوصاً زنان گرفته تا تغییرات بنیادین ارزشی. در این میان درك و احساس من و بسیاری از هم‌نسلانم نسبت به جامعه، تاریخ فعالیت‌های پیش از انقلاب و اتفاقات روی داده در آن، تا حد زیادی در تمام دوران كودكی و نوجوانی برگرفته از گفته‌های آموزگاران، كتاب‌های آموزش و پرورش و برنامه‌های رادیو و تلویزیون بود. در فضای سركوب و اختناق در آن سال‌ها اكثر خانواده‌ها چه آنها كه نظاره‌گر تحوّلات بودند و چه آن ها كه خود از نزدیك دستی بر آتش انقلاب داشتند ترجیح می‌دادند، در خانه صحبتی از گذشته نشود و بچه‌ها احتمالاً با مسائل سیاسی دردسر‌ساز درگیر نشوند. یكی از مصاحبه شوندگان در این باره می‌گوید: « پدرم به خاطر فعالیت در حزب توده یك‌سال را در زندان گذراند اما تا مدت‌ها به ما گفته می‌شد پدر به خاطر تصادف رانندگی زندانی بوده».كنش‌گر دیگری تجربه‌ی خود را از این موضوع چنین می گوید: « تا سال ها قضیه‌ی شوروی رفتن و بازگشت آن در خانواده‌ی ما تابو بود هر وقت سؤال می‌كردیم یه جوری می‌پیچوندند... تو خونه همه كتابخون بودند، آدمهایی بودند كه بحث كنند، ولی ترجیح این بود كه بچه‌ها قاطی این جور مسائل نشوند. مثلاً می‌گفتند دَرستون رو بخونید آدم بشید و این حرف‌ها». به هر حال ما مدرسه را هم‌زمان با سال‌های جنگ و سپس دوران موسوم به سازندگی سپری كردیم، در دوران 8 ساله‌ی اصلاحات دبیرستان را به پایان رساندیم، به دانشگاه آمدیم و به تدریج خود را برای ورود به عرصه‌ی فعالیت‌های مدنی آماده كردیم. برخی از ما در محافل مطالعاتی، فعالیت‌های محدود ان‌جی‌اویی و كار در گروه‌های دانشجویی با مفاهیم جامعه‌ی مدنی آشنا شدیم و كار جمعی را تجربه كردیم، امّا می‌توان گفت آغاز فعالیت‌های جدی‌مان با حكومت اصول‌گرایان مقارن شد. كمپین یك میلیون امضا برای بسیاری از ما بستر مناسبی جهت آزمون آموخته‌های قبلی است.ویژگی‌های فكری و دنیای متفاوت نسل مورد مطالعه

1- پرهیز از ایدئولوژی‌زدگی:بسیاری از بچه‌های نسل جدید خود را محدود به چهارچوب‌های ایدئولوژیك خاص و مشخص نمی‌كنند. ممكن است به یك گرایش فكری نزدیك باشند اما ایدئولوژی‌زده نیستند. مسلماً این مسئله تا حد زیادی هم به شرایط دوره‌ای كه در آن بسرمی‌بریم ربط دارد و هم به ماهیت كمپین كه اجازه می‌دهد آد‌م‌های مختلف با افكار متفاوت در كنار هم كار كنند.

هر چند اكثریت آن ها دست‌كم در جامعه‌ی مورد پژوهش سكولار هستند اما نوعی پذیرش جمعی برای كار با كنش‌گرانی كه گرایش‌های مذهبی دارند هم مهیا است.

2- جهان وطن بودن:نسل جدید نسبت به نسل پیشین انتخاب‌های بیشتری را برای تداوم فعالیت‌های خود قائل است. مثلا چنانچه عرصه‌ی كار در داخل بر او تنگ شود شانس خود را در مكان‌ها و فضاهای دیگر امتحان می‌كند. شاید بتوان گفت به مدد وجود ارتباطات وسیع و تعامل با فرهنگ‌های دیگر نسل جدید جهان وطن‌تر است..