اعلام غیرمنتظره ترامپ در روز دوشنبه درباره توافق آتش‌بس میان اسرائیل و ایران این گمانه را مطرح کرد که شاید بمباران رهبران تهران آن‌ها را دوباره به میز مذاکره بکشاند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
اما هنوز فهرستی بلند از سؤالات بی‌پاسخ باقی مانده است از جمله اینکه آیا اصلاً آتش‌بسی میان این دو دشمن دیرینه که درگیر یک منازعه “پنهان و اشکار” چندساله بوده‌اند و اخیراً وارد یک جنگ هوایی متقابل شده‌اند، می‌تواند برقرار و حفظ شود یا نه.
در پست پرشور ترامپ در شبکه‌های اجتماعی که از یک “آتش‌بس کامل و تمام‌عیار” خبر می‌داد، اشاره‌ای به مفاد توافق، احیای مذاکرات شکست‌خورده هسته‌ای یا سرنوشت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نشده است. ذخایری که بسیاری از کارشناسان معتقدند احتمالاً از بمباران آمریکا و اسرائیل در امان مانده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
جاناتان پَنیکاف، معاون پیشین افسر اطلاعات ملی آمریکا برای خاورمیانه در این باره گفت: «اسرائیلی‌ها به بسیاری از اهداف خود دست یافته‌اند … اما ایران به دنبال یک راه فرار بود. آمریکا امیدوار است که این اغاز پایان باشد. چالش اصلی این است که آیا اصلاً استراتژی مشخصی برای مرحله بعد وجود دارد یا نه.»
البته سؤالاتی درباره آنچه واقعاً توافق شده نیز وجود دارد، حتی اگر اعلام ترامپ امیدها برای پایان یک درگیری گسترده در منطقه را افزایش داده باشد و از نگرانی‌های کاسته باشد.
هنوز هیچ تأیید رسمی از سوی اسرائیل درباره مفاد توافق آتش‌بس منتشر نشده، و ارتش اسرائیل اعلام کرد بامداد سه‌شنبه پرتاب موشک‌هایی از سوی ایران به‌سوی اسرائیل را شناسایی کرده است. مسئولان خدمات فوریت‌های پزشکی در اسرائیل گفتند که در جریان اصابت یک موشک به ساختمانی در بئرشِبع، چهار نفر کشته شدند.
اندکی بعد، ترامپ اعلام کرد که آتش‌بس میان ایران و اسرائیل “اکنون برقرار است” و از هر دو کشور خواست که آن را نقض نکنند.
هرچند یک مقام ایرانی پیش‌تر تأیید کرده بود که تهران با آتش‌بس موافقت کرده، اما وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، اعلام کرد که تا زمانی که اسرائیل حملات خود را متوقف نکند، خبری از توقف درگیری نخواهد بود.
اما این مانع از آن نشد که ترامپ و هوادارانش این اقدام را به‌عنوان دستاوردی تاریخی در سیاست خارجی به سبک “صلح از طریق قدرت” معرفی نکنند.
ترامپ ارزیابی اسرائیل را پذیرفته بود که ایران به ساخت بمب هسته‌ای نزدیک شده، موضوعی که تهران مدت‌هاست آن را رد می‌کند. نهادهای اطلاعاتی آمریکا نیز اوایل امسال گفته بودند که معتقد نیستند ایران در حال ساخت سلاح هسته‌ای است، و منبعی با دسترسی به گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا به رویترز گفته که این ارزیابی تغییر نکرده است.
واکنش حساب‌شده ایران
اعلام آتش‌بس از سوی ترامپ تنها ساعاتی پس از آن صورت گرفت که ایران در پاسخ به پرتاب بمب‌های سنگین آمریکایی بر تأسیسات هسته‌ای زیرزمینی‌اش، موشک‌هایی به پایگاه هوایی آمریکا در قطر شلیک کرد، حمله‌ای که تلفاتی به همراه نداشت.
مقامات دولت ترامپ، واکنش ایران را حساب‌شده و با هدف جلوگیری از تشدید بیشتر تنش ارزیابی کرده‌اند.
ترامپ خواستار مذاکره با اسرائیل و ایران شد، و یک مقام ارشد کاخ سفید گفت اسرائیل تا زمانی که ایران حمله جدیدی انجام ندهد، با آتش‌بس موافقت کرده است. به گفته همین مقام که نخواست نامش فاش شود، ایران نیز سیگنال داده که حملات بیشتری انجام نخواهد داد.
به گفته این مقام، ترامپ مستقیماً با نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو ، گفت‌وگو کرده و معاون رئیس‌جمهور جی‌دی ونس، وزیر خارجه مارکو روبیو، و فرستاده ویژه آمریکا استیو ویتکاف نیز در تماس‌های مستقیم و غیرمستقیم با ایران نقش داشته‌اند. قطر نیز در تسهیل تماس‌ها با ایرانیان نقش داشته است.
به گفته این مقام کاخ سفید، ایران نیز به دلیل وضعیت بسیار تضعیف‌شده‌اش با آتش‌بس موافقت کرده است. ایران چند روز تحت بمباران شدید اسرائیل قرار داشت که تأسیسات هسته‌ای، پایگاه‌های نظامی و همچنین دانشمندان و فرماندهان ارشد امنیتی را هدف قرار داده بود.
ترامپ همچنین در روزهای اخیر به‌صورت علنی درباره احتمال “تغییر رژیم” در ایران صحبت کرده بود.
اوایل روز دوشنبه، سه مقام اسرائیلی گفته بودند که دولت‌شان به دنبال پایان دادن به عملیات نظامی در ایران است و این پیام را به واشنگتن منتقل کردند اما گفته بودند که همه چیز به واکنش تهران بستگی دارد.
لورا بلومنفلد، کارشناس خاورمیانه از دانشگاه جانز هاپکینز در اینباره گفت: «حالا که ترامپ اعلام کرد “صلح جهانی” حاصل شده، برای نتانیاهو سخت خواهد بود که علناً با او مخالفت کند.»
قمار بزرگ ترامپ
تصمیم بی‌سابقه ترامپ برای بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران، گامی بود که او مدت‌ها وعده داده بود از آن اجتناب خواهد کرد یعنی دخالت نظامی در یک جنگ بزرگ خارجی.
در بزرگ‌ترین و احتمالاً پرریسک‌ترین اقدام سیاست خارجی دوران ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ نه‌تنها روی نابودی تأسیسات هسته‌ای کلیدی ایران در فردو حساب باز کرده بود، بلکه امیدوار بود که ایران واکنشی محدود نشان دهد.
نگرانی‌هایی وجود داشت که تهران در پاسخ، تنگه هرمز یعنی شریان حیاتی نفت جهان را ببندد یا به پایگاه‌های متعدد آمریکا در منطقه حمله کند و یا نیروهای نیابتی خود را علیه منافع آمریکا و اسرائیل فعال نماید.
اگر ترامپ بتواند تنش میان ایران و اسرائیل را کاهش دهد، ممکن است بتواند موج انتقادات دموکرات‌های کنگره و جناح ضد مداخله‌گرای حزب جمهوری‌خواه را که با بمباران‌ها مخالف بودند، را آرام کند.
بیشتر بخوانید: ۱۲ روز نفس‌گیر، آتش‌بسی شکننده و توان نظامی ضربه خورد ایران
همچنین این امر به ترامپ اجازه خواهد داد که دوباره روی اولویت‌های داخلی‌اش مانند اخراج مهاجران غیرقانونی و جنگ تجاری با شرکای اقتصادی تمرکز کند.
اما ترامپ و تیمش نمی‌توانند ایران و پرسش‌های باقی‌مانده پیرامون آن را نادیده بگیرند.
دنیس راس، مذاکره‌کننده سابق خاورمیانه در دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات، گفت: «آیا آتش‌بس می‌تواند دوام بیاورد؟ بله، ایران به آن نیاز دارد و اسرائیل تا حد زیادی اهداف خود را دنبال و برآورده کرده است.»
اما به گفته او موانعی همچنان باقی است: «ایران بسیار تضعیف شده، اما آینده برنامه‌های هسته‌ای و موشکی آن چیست؟ تکلیف ذخایر اورانیوم با غنای بالا چه می‌شود؟ مذاکراتی لازم خواهد بود و این مذاکرات آسان نخواهند بود.»
