هر
می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره (مجبور) باشد فقط می‌تواند مرد را به قتل برساند.»
در پیوند با قتل‌های ناموسی در ایران کار‌شناسان معتقدند قوانین موجود بستر این نوع خشونت‌ها را فراهم می‌کند.
مهناز پراکند، وکیل دادگستری این موضوع را چنین توضیح می‌دهد: «قانون به پدر و مادر اجازه داده است که فرزندان را تنبیه کنند. البته گفته در حد متعارف و تعریف نشده است که حد متعارف چه هست. قانون جزا پدر و جد پدری را از مجازات قصاص معاف کرده است. قانون مجازات اسلامی پیگیری موارد قتل را به اولیای دم سپرده و از این نظر بیشتر جنبه خصوصی جرم (که پیگیری است از طریق اولیای دم از طریق قانون جزا) پر رنگ‌تر است تا جنبه عمومی جرم. مخصوصاً وقتی دختری به دست پدرش کشته می‌شود اگر مادر و برادر اولیای دم پیگیر قضیه نباشند فقط به لحاظ عمومی یک دادگاهی تشکیل می‌شود و مجازاتی بسیار سبک ممکن است برای پدر در نظر گرفته شود. ممکن هم هست هیچ مجازاتی در نظر گرفته نشود و او آزاد شود. در بیشتر موارد دیدیم خانواده‌هایی هستند که معتقدند دختران باید از آزادی‌هایی که درشان یک انسان است محروم باشند.
دختران باید تابع محض پدر و مادر باشد. پدر و مادر، عمو، خانواده و فامیل حق دارند دختر را تحت سلطه خودشان قرار دهند تا حدی که جان دختر در دست آنان قرار بگیرد.
در این نوع خانواده‌ها حتی اگر قتل به دست عمو صورت بگیرد یا به دست برادر، پدری که اولیای دم است شکایت نمی‌کند، خونخواهی نمی‌کند و به همین دلیل کسی که مرتکب قتل شده است از مجازات معاف می‌شود.»
در پیوند با زنان شوهردار از لحاظ قانونی وضع به مراتب بد‌تر است. در ماده ۶۳۰ قانون اساسی آمده است: «هرگاه مرد همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکره (مجبور) باشد فقط می‌تواند مرد را به قتل برساند.»
مهناز پراکند درباره این ماده قانونی می‌گوید: «ماده ۶۳۰ به مرد اجازه می‌دهد داوری کند. به مرد اجازه می‌دهد که حکم صادر کند و آن را به اجرا درآورد. آن مرد هم به راحتی از زیر بار مجازات فرار می‌کند.»
فرهنگ‌سازی و نهادهای مدنی
قتل ناموسی یک خشونت دیرپاست که تا سالهای گذشته بیشتر به صورت پنهان در جامعه حضور داشت و کمتر به افکار عمومی راه پیدا می‌کرد. اکنون اما با گسترش ابرازهای اطلاع‌رسانی و حضور نهادهای مدنی تا حدی این خشونت‌ها آشکار‌تر از پیش شده است.
مهناز پراکند
در حال حاضر، علی‌رغم محدودیت‌هایی که در ایران وجود دارد و به ویژه در مناطقی مانند کردستان که قتل‌های ناموسی در آنها بیشتر دیده می‌شود، انجمن‌ها و تشکیلاتی مانند «انجمن زنان مریوان» توانسته‌اند برخی از رویه‌های پنهان خشونت علیه زنان را نشان دهند و به فرهنگ‌سازی بپردازند، اما حضور این نهاد‌ها هم تا به امروز بدون مشکل نبوده است.
مهناز پراکند: «ضروری است قتل به دست پدر، برادر، عمو و شوهر مانند هر قتل دیگری از نظر قانون جزا، مثل سایر قتل‌ها به حساب آید و جنبه عمومی و اطلاع‌رسانی پیرامون آن پررنگ شود و دادستان و مدعی‌العموم پیگیر قضیه باشند و این امر را به اولیای دم نسپارند.»
شهین محمدی می‌گوید:
«با توجه به عدم اجازه فعالیت رسمی تشکل‌ها خصوصاً فضای امنیتی حاکم بر انجمن زنان در طی هشت سال گذشته ما به عنوان انجمن زنان مریوان این عمل را همیشه محکوم کرده و در جهت بسترسازی فرهنگی در خصوص مبارزه با خشونت علیه زنان به ویژه خودکشی و قتل‌های ناموسی سعی در آگاه‌سازی جامعه و قبیح دانستن آن در میان مردم کردیم. برای نمونه شرکت در مراسم خاکسپاری و محکوم کردن قتل چندین زن به دلایل ناموسی در روستاهای دزلی، کانی دینار، هزارخانی و محکوم کردن خشونت علیه زنان به هر بهانه‌ای با پخش بروشور، تراکت، پلاکاردهای آموزشی و قرائت بیانیه برای شرکت کنندگان مراسم در صدد تقبیح و ریشه‌کنی قتل ناموسی برآمده‌ایم. متاسفانه به دلیل عدم حمایت قانونی و بافت فرهنگی حاکم، نیازمند زمان و فعالیت‌های بیشتر در جهت کمرنگ کردن و از بین بردن اینگونه اعمال غیر انسانی هستیم.»
مهناز پراکند نیز ضمن تاکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی می‌گوید: «در سالهای اخیر، فعالیت‌های مدنی در جامعه افزایش یافته و از سوی فعالان مدنی و اجتماعی سعی شده است فرهنگ‌سازی شود. مثلاً در این راستا مقالاتی منتشر و برنامه‌های رسانه‌ای تولید شده است. همچنین تلاش‌هایی شده است تا برای آگاه شدن خانواده‌ها حرکت‌های روشنگرانه کنند و در واقع در ایجاد فرهنگی که به زن به‌عنوان یک انسان نگاه می‌کند، تلاش کنند.»
این وکیل دادگستری فعالیت‌های موجود را برای کاهش خشونت‌ها کافی نمی‌بیند و می‌افزاید: «معتقدم حتماً باید در قانون تجدید نظر شود. باید بسیاری از قوانین تبعیض‌آمیز که علیه زنان وجود دارد تغییر پیدا کنند و قتل‌های ناموسی نیز قتل قلمداد شود. ضروری است قتل به دست پدر، برادر، عمو و شوهر مانند هر قتل دیگری از نظر قانون جزا، مثل سایر قتل‌ها به حساب آید و جنبه عمومی و اطلاع‌رسانی پیرامون آن پررنگ شود و دادستان و مدعی‌العموم پیگیر قضیه باشند و این امر را به اولیای دم نسپارند.»
دو روایت تکان‌دهنده
وقتی در جامعه‌ای زمینه خشونت علیه زنان به لحاظ قانونی و اجتماعی فراهم است و نهادهای مدنی حضور چندانی ندارند دور از انتظار نیست رویدادهای تکان‌دهنده‌ای در گوشه و کنار آن جامعه رخ دهد.
پروین ذبیحی، فعال حقوق زنان که سال‌هاست در مناطق کردستان فعالیت دارد روایت یکی از قتل‌های ناموسی را در گفت‌و‌گو با دویچه‌وله چنین بیان کرده است:
«فرشته دوسه سال بود که از شوهرش جدا شده بود و زندگی مشترکش هم تنها سه چهارماه طول کشیده بود. فرشته تنها ۱۹ سال داشت. وقتی که به دنیا آمده بود، پدرش او را به پشت‌بام پرت کرده و گفته بود:
دختر نمی‌خواهم! مادر فرشته را اینقدر زده و آزار داده بود که الان در آسایشگاه روانی است.
فرشته بعد از طلاق، یک خواستگار دیگر داشت و تصمیم گرفته بود که این بار، با انتخاب خودش ازدواج کند. پدرش به تحریک نامادری ساعت سه نیمه‌شب سر فرشته را برید. بعد در پزشک قانونی معلوم شد که او باکره بوده.
یعنی حتی در ازدواج اول‌اش، با شوهرش رابطه‌ای نداشته است. فرشته واقعاً مظلومانه قربانی خشونت پدرش و نامادری شد.»
روایت دیگر، کشته شدن یک دختر ۱۶ ساله در بوشهر، از زبان سرهنگ حسین بارونی بیان شده است:
«بهار سال گذشته بود که پسر۲۱ سالهای خواهر ۱۶ ساله‌اش را صرفاً برای اینکه پسری در راه مدرسه با او حرف زده بود با ضربات متعدد چاقو به قتل رساند. حتی متهم خودش هم اعتراف کرده که خواهرش حرفی نزده و پسر همسایه با او حرف زده است ولی توان دیدن این صحنه را نداشته است. خب این یکی از پرونده‌هایی بود که دختر واقعاً بی‌گناه جان خود را از دست داد.»