نقش تحریم و مسئولان حکومتی در آلودگی هوای ایران

این روزها آلودگی بیش از حد هوا کارشناسان و رسانه‌های جمهوری اسلامی را به خود مشغول کرده است. کارشناسان داخلی و خارجی معتقدند که تحریم‌های بین‌المللی در این زمینه نقشی اساسی دارند.آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و کوچک ایران بیش از پیش به خطری جدی برای شهروندان این کشور تبدیل شده است. در گزارشی که خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران، در روز ۱۳ دی (سوم ژانویه) منتشر کرد، آمده است که در ایران سالانه بیش از ۱۰ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ زودرس می‌شوند.

این خبرگزاری به سراغ یکی از کارشناسان محیط زیست رفته و از قول او نوشته است، “تشدید آلودگی هوا را گردن تحریم نیندازیم”.

به نظر می‌رسد که گزارش تسنیم واکنشی است به گزارش کارشناسان مستقل سازمان ملل که چندی پیش تاکید کرده بودند، تحریم‌ها بزرگ‌ترین تاثیر را بر آلودگی هوا در ایران گذاشته‌اند.

پس از گزارش سازمان ملل، چند رسانه با کارشناسان آلودگی هوا در داخل کشور گفت‌وگو کردند و آنها هم نتایج تحقیقات کارشناسان سازمان ملل را تایید کردند.

در این راستا بهزاد اشجعی، کارشناس آلودگی هوا به “انتخاب” گفت: «بزرگ‌ترین تاثیری که تحریم‌ها گذاشته عدم امکان تامین مالی طرح‌های کاهش آلودگی هواست. در کنار این ممکن است تاثیرات دیگری هم گذاشته باشد از جمله در بحث تامین تجهیزات و قطعات مورد نیاز، مثلا در بحث خودروسازی که تولید کاهش پیدا کرده به دلیل این است که با وجود تحریم‌ها قطعات نمی‌تواند وارد کشور شود یا عدم واردات اقلام دیگر ممکن است تحت تاثیر تحریم‌ها باشد. همچنین بخشی از راهکار‌هایی که با قطعه یا دستگاه خاصی ارتباط دارد، اجرایی نمی‌شود».

اشجعی همچنین به پالایشگاه‌های ایران اشاره کرده است که به گفته او، برای ارتقای کیفیت کالاهای سوختی نیاز به همکاری‌با کارشناسان خارجی و همچنین واردات تکنولوژی‌های مدرن دارند که با وجود تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست.

مقایسه ایران با سوریه و عراق و سودان

پیش‌تر خبرگزاری ایسنا در رابطه با گزارش کارشناسان مستقل سازمان ملل با رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده بود. سمیه رفیعی نیز تاکید کرد که تاثیر تحریم‌ها در آلودگی هوای ایران بسیار زیاد بوده است. او در این راستا به کیفیت نازل سوخت و سیستم حمل و نقل ایران اشاره کرد و گفت، باید آلودگی هوا اولویت تصمیم‌گیران باشد.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس که چندی پیش در نشست تغییرات اقلیمی با حضور اتحادیه اروپا و کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا حضور داشته، ابراز خرسندی کرده است که «ایران نسبت به کشورهای منطقه در حوزه رصد آلودگی هوا پیشرو است، هرچند در تعمیر و نگهداری‌ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا مشکلاتی داریم».

او ضمن مقایسه ایران با کشورهای جنگ‌زده تاکید کرده است که عراق تنها یک ایستگاه سنجش و سوریه و سودان هیچ ایستگاهی برای پایش و رصد ندارند.

“نخواستن” بیش از “نتوانستن”

خبرگزاری تسنیم در گزارش ۱۳ دی خود به نقل از اسماعیلی بیدهندی، استاد دانشگاه نوشت: «عامل اصلی آلودگی هوا ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون هستند. این عامل که در کلان‌شهرها اصلی‌ترین دلیل آلودگی هواست ۶۵ درصد تولید آن به واسطه وسایل نقلیه موتوری است.»

این استاد دانشگاه بر اساس بررسی‌هایی که در رابطه با اجرای “قانون هوای پاک” انجام شده گفته است، در میان مسئولان جمهوری اسلامی “نخواستن” بیش از “نتوانستن” مشهود است:‌ «این نخواستن نیز می‌تواند به واسطه تعارض منافع برخی مسئولین، عدم وجود اراده کافی در برخورد قضایی با متخلفین و ترک فعل‌کنندگان، عدم اولویت دادن به مقوله آلودگی هوا و یا عدم ادراک ارزش و میزان خسارت ناشی از استمرار آلودگی هوای کشور در میان مسئولین باشد.»

بیدهندی تاکید کرده است که سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه ناظر بر حسن اجرای قانون هوای پاک زیر نظر رئیس جمهور است و وزارتخانه‌هایی هم که در اجرای این قانون ترک فعل کرده‌اند بخشی از دولتند. از طرف دیگر دولت وظیفه کنترل بر اجرای این قانون را دارد و چون همه دستگاه‌ها تاکنون به وظایف خود آنچنان که باید عمل نکرده‌اند، «هیچ چاقویی دسته خود را نمی‌برد و در نتیجه برخورد مناسبی با دستگا‌ه‌هایی که ترک فعل کرده‌اند انجام نمی‌شود.»

او از مجلس شورای اسلامی هم انتقاد کرده و گفته است: «بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از ابتدای سال ۱۴۰۱ باید استاندارد آلایندگی خودروها افزایش پیدا می‌کرد اما این اتفاق نیفتاد و دولت این الزام را ملغی کرد. متأسفانه در این قضیه هیچ کنشگری مناسبی از سوی نمایندگان مجلس حتی در قالب یک سوال از رئیس جمهور انجام نشد و اکنون اثر اجرایی نشدن این قانون را در آلودگی هوا می‌بینیم.»

عضو هيئت علمی دانشگاه تهران به استاندارد نبودن سوخت در ایران هم اشاره کرده است. به گفته او در این زمینه وزارت نفت و وزارت صمت هیچگونه مسئولیتی را نمی‌پذیرند و در این میان «مردم و اقتصاد کشور مظلوم واقع شده و آسیب می‌بینند.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در بسیاری از کشورها جنبش محیط زیست بسیار فعال شده و مردم با داشتن حق اعتراض، به شیوه‌های گوناگون در قبال آلودگی هوا واکنش نشان می‌دهند. اما جمهوری اسلامی هیچ‌گونه انتقادی را از جانب شهروندان نمی‌پذیرد و اجازه ایجاد تشکلات مردمی برای رسیدگی به معضلات اجتماعی، از جمله آلودگی هوا را نمی‌دهد.

در سال‌های اخیر حتی شماری از فعالان محیط زیست به خاطر اعتراض به آلودگی وضعیت اسفبار محیط زیست تحت پی‌گرد قضایی قرار گرفته و حکم‌های سنگینی گرفته‌اند.