عراقچی یکشنبه ۲۱ اردیبهشت (۱۱ ماه مه) در پیامی در شبکه اجتماعی اکس اعلام کرد که جمهوری اسلامی “رسما به تمام امضاکنندگان برجام” هشدار داده است که «هرگونه سوءاستفاده از ساز و کار “بازگشت خودکار تحریم‌ها (Snapback) پیامدهایی به دنبال خواهد داشت.»
به گفته وزیر خارجه ایران، فعال شدن ساز و کار موسوم به “مکانیسم ماشه” «نه تنها پایان نقش اروپا در این توافق را رقم خواهد زد، بلکه ممکن است به تشدید تنش‌هایی منجر شود که بازگشتی برای آنها متصور نیست.»
ساز و کار موسوم به “مکانیسم ماشه” در توافق برجام، که هنوز تا ۲۶ مهر ۱۴۰۴ اعتبار دارد، در صورت فعال شدن، منجر به بازگشت خودکار تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران خواهد شد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
عراقچی، نگران از فعال شدن مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی، اخیرا آمادگی خود را برای سفر به آلمان، فرانسه و بریتانیا اعلام کرده بود.
او در پیام اخیر خود نیز به این آمادگی “در پی رایزنی‌های اخیر در روسیه و چین” اشاره کرده و اعلام کرده است که «این ابتکار که منجر به بحث‌های اولیه‌ای در سطح معاونان وزرای امور خارجه شد – آغازی شکننده، اما امیدوارکننده» داشته است. عراقچی اما بلافاصله هشدار داده که «اما زمان به سرعت در حال گذر است.»
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی همچنین هشدار داده است: «نحوه پاسخ ما به این لحظه حساس، آینده روابط ایران و اروپا را بسیار عمیق‌تر از آنچه بسیاری تصور می‌کنند، رقم خواهد زد.»
“مکانیسم ماشه” همچون “اهرم فشار سیاسی”
عباس عراقچی در نهایت تاکید می‌کند که ایران آماده گشودن “فصلی تازه” در روابط با اروپا است و امیدوار است که «شرکای اروپایی ما نیز چنین باشند.»
عراقچی همین سخنان را به شکلی تفصیلی در یادداشتی در روزنامه فرانسوی “لو پوئن” نیز بیان کرده است. او در این یادداشت به اروپا، بخصوص به فرانسه و بریتانیا، یادآوری کرده که آنها که زمانی “مرزهای نوین آسیای غربی را ترسیم می‌کردند”، اکنون از “تحولات دیپلماتیک منطقه کنار گذاشته شده” و به “ناظرانی منفعل” تبدیل شده‌اند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
عراقچی همزمان اروپایی‌ها را متهم به “بی‌تصمیمی راهبردی” و استفاده از “مکانیسم ماشه” به عنوان “اهرم فشار سیاسی” علیه جمهوری اسلامی کرده است.
عباس عراقچی همچنین ضمن اذعان به “روابط شکننده” با اروپایی‌ها، بار دیگر خواستار ازسرگیری “گفت‌وگوی معنی‌دار” با آنان شده و هشدار داده است که فعال کردن مکانیسم ماشه «نه تنها به نقش اروپا در این توافق پایان می‌دهد، بلکه این اقدام به صورت بالقوه به افزایش تنش‌هایی غیرقابل ترمیم نیز منجر خواهد شد.»
عراقچی منظور خود از “تنش‌های غیرقابل ترمیم” را روشن نکرده و در هفته‌های اخیر نیز بارها تاکید کرده است که ایران “تحت هیچ شرایطی” به سوی ساخت سلاح هسته‌ای حرکت نخواهد کرد.
او اما در آذرماه سال گذشته (۱۴۰۳) کشورهای غربی را تهدید کرده بود که اگر به سوی فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل بروند، «بحث هسته‌ای در داخل ایران به سمت در اختیار داشتن تسلیحات هسته‌ای گرایش پیدا خواهد کرد.»
عراقچی با بیان اینکه اما این موضوع “بخشی از راهبرد امنیتی ایران” نیست، به بحث‌های جاری در محافل حکومتی جمهوری اسلامی مبنی بر “تغییر دکترین هسته‌ای” اشاره کرده و گفته بود: «تعامل ایران با غرب در مورد برنامه هسته‌ای تضمین شده نیست. در حال حاضر در ایران این بحث وجود دارد که شاید سیاست اشتباهی بوده است. چرا؟ زیرا ثابت کرد که ما هر کاری که آنها می‌خواستند انجام دادیم و وقتی نوبت آنها بود که تحریم‌ها را لغو کنند، در عمل اتفاقی نیفتاد.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، پیش از دور سوم مذاکرات تهران و واشنگتن، با اشاره به “مکانیسم ماشه”، از اتحادیه اروپا خواسته بود تا درباره بازگرداندن تحریم‌های احتمالی علیه ایران، در صورت نزدیک شدن تهران به ساخت سلاح هسته‌ای، تصمیم بگیرد.
ایران دیروز یکشنبه چهارمین دور مذاکرات خود با آمریکا را پس از سه ساعت به پایان رساند. با آنکه استیو ویتکاف، نماینده آمریکا در این مذاکرات، چند روز پیش گفته بود که ایران حق غنی‌سازی در خاک خود را نداشته و باید مراکز غنی‌سازی خود را از بین ببرد، خبرگزاری‌ها از قول مقام‌های ارشد آمریکایی دور چهارم را “دلگرم‌کننده و مثبت” ارزیابی کرده و از توافق بر سر ادامه گفت‌وگوها خبر داده بودند.
عراقچی نیز پس از مذاکرات، به‌رغم تاکید بر “جدی‌تر و صریح‌تر” بودن آن نسبت به سه دور قبل، از نزدیک شدن دو طرف به یکدیگر خبر داد و گفت: «ما اکنون درک بهتری از یکدیگر داریم و امیدواریم بتوانیم پیشرفت بیشتری داشته باشیم.»
او در عین حال افزود: «غنی‌سازی اورانیوم ایران باید ادامه یابد، اگرچه دامنه و سطح آن ممکن است تغییر کند.»
ایده “کنسرسیوم هسته‌ای خلیج فارس”
در همین حال، روزنامه خراسان از شنیده شدن “یک پیشنهاد غیررسمی در این دور” مذاکرات خبر داده است؛ پیشنهادی مبنی بر «تشکیل یک کنسرسیوم مشترک هسته‌ای میان ایران و سه کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس» که به گفته این روزنامه: «می‌تواند هم دغدغه مالکیت فناوری را در تهران حفظ کند و هم نگرانی ایمنی و شفافیت را برای همسایگان و غرب کاهش دهد.»
به گزارش خراسان، طرح “ایده‌های مفید و ابتکاری” مطرح‌شده از سوی بدر بوسعیدی، وزیر خارجه عمان، می‌تواند همین ایجاد کنسرسیوم هسته‌ای خلیج فارس باشدکه در آن «غنی‌سازی زیر ۵ درصد در ایران تحت شرکتی سهامی با مشارکت ایران، عربستان، امارات و حتی سهم نمادین آمریکا» انجام گیرد.
طبق این گزارش «این ابتکار دو مزیت دارد: بومی‌بودن چرخه سوخت در ایران و اطمینان‌خاطر همسایگان از نظارت مشترک منطقه‌ای.»
به گزارش این رسانه، همزمان طرح سه‌مرحله‌ای ایران مبنی بر “کاهش موقت غنی‌سازی، انتقال اورانیوم مازاد به کشور ثالث و تصویب نهایی توافق در کنگره آمریکا” هنوز روی میز است و گفته می‌شود که «تیم ویتکاف آن را غیرمنتظره، اما قابل بررسی توصیف کرده است.»
زمان و مکان دور پنجم مذاکرات تهران و واشنگتن قرار است توسط میزبان، یعنی عمان که نقش میانجی در گفت‌وگوها را دارد، هماهنگ شود.
ایران و آمریکا از دهه‌ها پیش اتهام‌هایی متقابل را به یکدیگر نسبت می‌دهند. اما اختلاف بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی تنها نگرانی واشنگتن نیست، بلکه بسیاری از کشورهای اروپایی و کشورهای منطقه نیز به آن با تردید می‌نگرند. اسرائیل در این میان بیشترین نگرانی را دارد و با توجه به سیاست‌های تهران، موجودیت خود را در معرض خطر می‌بیند. بدین ترتیب برنامه اتمی تهران سال‌هاست که عملا به یکی از موضوعات و نگرانی‌های پایدار بین‌المللی تبدیل شده است.
جمهوری اسلامی ایران متهم به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای است. تهران این اتهام را رد می‌کند. دولت‌های غربی همچنین برنامه موشکی ایران را مورد انتقاد قرار داده و تهران را متهم می‌کنند که با ارسال پهپاد به روسیه، به مسکو در جنگ علیه اوکراین کمک می‌کند. تهران اما این اتهامات را رد کرده و می‌گوید که در این مناقشه بی‌طرف است.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، بارها تهدید کرده است که ایران در صورت شکست مذاکرات با پیامدهای نظامی روبه‌رو خواهد شد. او در یکی از آخرین اظهار نظرهای خود گفته بود که تنها دو گزینه در برابر ایران قرار دارد: یا نابودی داوطلبانه سانتریفیوژهای ایران توسط خود جمهوری اسلامی و یا نابودی آنها از طریق اقدام نظامی.
