با این حال آزادی هر معترض و هر زندانی عقیدتی، به هر دلیلی که باشد، مایه خوشحالی بسیاری خانواده‌ها و جامعه مدنی شده است.
غزل عبداللهی، روزنامه نگار و عکاس که در توییترش نوشته عالیه مطلبی، مادرش، بیش از ۸۵۰ روز است که در زندان بسر می‌برد، آزادی سه زندانی دیگر را “تکه‌ای دیگر از امید” دانسته و به آزادی هستی امیری، فرنگیس مظلوم و عسل محمدی اشاره کرده است.
این زندانیان عصر دیروز، سه‌شنبه ۱۸ بهمن، در میان شادی خانواده‌ها و دوستانشان از بند زنان زندان اوین آزاد شدند. فرنگیس مظلوم، مادر سهیل عربی زندانی سیاسی عقیدتی، از جمله ۱۴ نفری است که در بیانیه‌‌ای خواهان استعفای علی خامنه‌ای شده بودند.
هستی امیری دانشجوی رشته حقوق دانشگاه علامه طباطبائی و عضو انجمن آزاداندیش این دانشگاه است که مرداد امسال برای اجرای حکم یک سال زندان در منزل خود بازداشت شد. اتهام او شرکت در مراسم روز جهانی زن و مخالفت با مجازات اعدام بوده است.عسل محمدی دانشجوی داروسازی و فعال کارگری از تیرماه سال گذشته به زندان اوین افتاد.
بیشتر بخوانید:زندان در ایران
غزل عبداللهی همچنین از آزادی امیر چمنی، فعال کارگری پس از حدود ۱۰۰ روز خبر داده است. او آبان امسال و در جریان اعتراضات سراسری بازداشت شد. این فعال کارگری به زندان تبریز منتقل شده بود. او پیش از این نیز بارها به دلیل فعالیت‌های حقوق بشری به زندان افتاده بود.
روزنامه شرق نیز امروز، چهارشنبه ۱۹ بهمن، نوشت نگین باقری، روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان و احسان پیربرناش آزاد شدند. نگین باقری به قید وثیقه یک میلیاردی آزاد شد. قوه قضاییه به او اتهام “اجتماع و تبانی به قصد ارتکاب جرم علیه امنیت کشور” را زده بود. احسان پیربرناش، طنزنویس در زندان قائم‌شهر دوره حبس خود را می‌گذراند. در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی از لحظه آزادی او و اولین دیدارش با همسر و پسرش منتشر شده است.
جان‌های بسیاری در خطر است
آزادی بخشی از زندانیان البته با قید و شرط‌های حکومت همراه است و همین به نگرانی از وضع آنهایی که آزاد نشده‌اند به مراتب افزوده. معترضان بسیاری هنوز زیر حکم اعدام هستند. جان افرادی مانند توماج صالحی، رپر مشهور و چهره محبوب معترضان و بسیاری از مخالفان دیگر همچنان در خطر است. آنها در زندان‌ها مورد شکنجه‌های وحشیانه قرار گرفته و می‌گیرند تا بر ضد خود “اعتراف” کنند.
اکانت توییتر رسمی “توماج صالحی” از نامه‌ای خبر داده که برای آزادی او نوشته شده که قرار است به دست سیاستمداران و نمایندگان پارلمان کشورهای دیگر برای امضا برسد و در نهایت برای اقدام به مجامع بین المللی فرستاده شود. در این پیام نوشته شده: «به کمک همه شما بخصوص هموطنان خارج از ایران نیازمندیم.»
تعداد زیاد دیگری هم در زندان‌های هستند که یا کاملا گمنام‌اند یا شهرتی ندارند که مجامع بین‌المللی حامی‌شان باشند. شبکه حقوق بشر کردستان نیز از اعتصاب غذای میلاد کریمی و محسن بشیری، دو فعال کرد خبر داده که هفته گذشته و پس از اعلام اعتصاب غذا به سلول انفرادی در زندان مرکزی ارومیه منتقل شدند.
قید و شرط‌های نگران کننده
به نوشته رسانه‌های ایران “مسئولان قضایی استان‌های تهران، البرز، سمنان، آذربایجان غربی، قزوین و سیستان و بلوچستان کار رصد پرونده محکومان و متهمان” را آغاز کرده‌اند. در سایر استان‌ها نیز روند “تشکیل هیات‌های قضایی” به منظور “عفو زندانیان” شروع شده و «موضوع آزادی زندانیان واجد شرایط تا حد قابل قبولی پیش رفته و تسریع شده است.»
رمضان شریف سخنگوی سپاه پاسداران به ایلنا گفته است که آزادی شامل حال کسانی می‌شود که « آسیبی به اموال عمومی یا خصوصی نزدند، شاکی و همینطور وابستگی به سرویس‌های بیگانه ندارند». به عبارتی برای نگهداشتن زندانیان سر موضع در زندان‌ها و یا اجرای احکام سنگین برای آنها کافی است اتهام “وابستگی به سرویس‌های بیگانه” را در پرونده این زندانیان وارد کنند؛ اتهامی که تاکنون حکم اعدام هم برای آن صادر شده است.
“عفو” احتمالا شامل حال “سلبریتی‌ها” نیز نمی‌شود. یعنی هنرمندان، ورزشکاران یا چهره‌های موثر که به حمایت از معترضان برخاستند و به زندان افتاد‌ه‌اند، همچنان مورد غضب رهبر و دستگاه قضایی‌اند.
سخنگوی سپاه پاسداران معترضان را “فرزندان ما” نامیده و گفته است: « فرمان عفو رهبر معظم انقلاب در زمانی صادر شد که هم اقتدار نظام در کنترل و مهار اغتشاشات بر همه عیان و روشن شد و هم دشمنان ما هم اعتراف کردند که کاری از پیش نبردند. در این شرایط نقش پدری رهبر معظم انقلاب در پاسخ به پیشنهاد رئیس قوه قضاییه به نظر من یک فرصت بسیار جدید و خوبی است برای کسانی که فریب خوردند و کسانی که پیروی کردند از بعضی از سلبربیتی‌هایی که در این فضا دمیدند.»
او اشاره‌ای به این نکرده که صدها نفر از این “فرزندان” تا به حال کور شده یا یک چشم خود را از دست داده‌اند، به آنها تجاوز شده است، و کشته شده‌اند.
چند ده هزار نفر از اعتراض‌کنندگان در زندانند؟
سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرده است که این عفو شامل چندهزار معترض می‌شود که در اعتراضات سراسری دستگیر شده‌اند. کاربران بسیاری در شبکه‌های اجتماعی این پرسش را مطرح کرده‌اند که “مگر چند ده هزار نفر بازداشت شده‌اند که حال هزاران نفر از آنها آزاد می‌شوند؟
عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب در یادداشتی از این اقدام به عنوان “عفوی بزرگ” نام برده، اما به “چهار نکته” درباره آن اشاره کرده و در روزنامه اعتماد نوشته است: «هنگامی که موارد استثنای عفو را می‌خوانیم این پرسش برای ما مطرح می‌شود که پس چه کسانی مشمول هزاران زندانی هستند که مرتکب هیچ یک از اقدامات مزبور نشده باشند و عفو شوند؟ آنان مرتکب چه کار دیگری می‌توانستند بشوند، به جز اعتراض و شعار دادن؟ اگر چنین است آیا باید برای اعتراض و شعار دادن، کسی را محکوم کرد که امروز بخواهیم عفو وی را به عنوان یک اقدام منت‌آور مطرح کنیم؟»
او به انقلاب سال ۵۷ اشاره کرده و پرسیده آیا ۴۴ سال پس از انقلابی که «برای آزادی بوده باید این اقدامات را محکوم و عفو آن را منت دانست؟ برای رفع ابهام از این تصور می‌توان احکام صادره عفوشدگان را بدون نام منتشر کرد تا ببینیم مرتکب چه جرمی شده‌اند؟»
عبدی همچنین خواستار این شده که “عفو” فعلی نه یک تاکتیک موقت که نشانه “راهبرد و تعامل با مردم” باشد، چرا که اگر «فقط شامل افراد گمنام دستگیر شده در کف خیابان باشند، مشکلی را حل نخواهد کرد، به ویژه اینکه زدن برچسب اتهام اقدام علیه امنیت ملی یا تبانی، در هر پرونده‌ای به راحتی صورت می‌گیرد». او در عین حال تاکید کرده است که ریشه اعتراضات “نارسایی‌های داخل” است و «تقلیل دادن اعتراضاتی به این مهمی، ماهیت آن را تغییر نمی‌دهد».
به باور عباس عبدی وضعیت کنونی ایران “از هر جهت می‌تواند تشدیدکننده این اعتراضات باشد”. این تحلیگر هشدار داد که اگر حکومت خط‌مشی خود را تغییر ندهد، منبع اعتراض و شورش همچنان فعال خواهد ماند. او نوشته است: «تردید نکنید که با این سیاست‌ها دوباره بخش بزرگی از عفوشوندگان یا افراد مشابه آنان را به زندان خواهید برد. چرا؟ برای اینکه آنان تفننی وارد این میدان نشده بودند که آن را کنار بگذارند.»
مردم چه کرده بودند که حالا عفو شوند؟
ناصر دانشفر، تحلیلگر مسایل ایران نیز گفته با شنیدن این خبر ابتدا به شدت به “وجد” آمده، اما هنگامی که متن آنرا خوانده “حسابی شوک” شده است.
او به شروط آزادی افرادی که بازداشت شده‌اند اشاره کرده است؛ “عدم مباشرت، مشارکت و معاونت در ارتکاب جرایم مستوجب مجازات محاربه افساد فی‌الارض و بغی”، “عدم ارتکاب جاسوسی به نفع اجانب”، “عدم ارتباط مستقیم با عوامل سرویس‌های اطلاعاتی خارجی”، “عدم ارتکاب قتل و جرح عمدی”، “عدم ارتکاب تخریب و احراق عمده تأسیسات دولتی، نظامی و عمومی”، “عدم عضویت و وابستگی در گروهک‌های معاند و برانداز”، “نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت مؤثر کیفری”، “نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی یا حسب مورد اعلام رضایت آنان یا جبران ضرر و زیان.”
دانشفر سپس پرسیده فردی که مرتکب هیچکدام از این موارد نشده، «پس چه کرده که اکنون باید پشت میله‌ها سر در گریبان و به دور از خانواده عذاب بکشد؟ محارب که نبوده، مفسد فی الارض هم نیست، متهم به بغی هم نمی باشد، جاسوسی هم نکرده و ارتباطی هم با آنها ندارد، قاتل نیست، کسی را هم مجروح نکرده، به گروه های برانداز تعلق خاطری ندارد، سابقهٔ کیفری هم ندارد، کسی شاکی خصوصی او نمی باشد، خدایا پس به کدامین گناه در قفس افتاده و مورد زجر و شکنجه واقع می شود؟»
“شاخ کرگدن” و پشیمانی از جرم انجام نداده
این تحلیلگر به شرط آخر اشاره کرده که به قول او “شاخ کرگدن” بر سر خواننده سبز می‌کند: «اظهار ندامت و تعهد کتبی مبنی بر عدم تکرار جرم عمدی مشابه». او پرسیده است فرد بازداشت شده «از چه اظهار پشیمانی کند، از جرمی که انجام نداده؟»
دانشفر به نوشته خبرگزاری فارس اشاره کرده که بنا بر آن قرار است ده‌ها هزار نفر حائز این شرایط از بند آزاد شوند و گفته: «آیا این بدان معنا نیست که خیل کثیری از هموطنان ما تنها برای یک اعتراض ساده دستگیر و روانهٔ زندان شده اند؟ دردآور اینکه حالا برای جرم ناکرده تعهد هم باید بدهند.»
این تحلیلگر می‌گوید که اعتراض حق مردم است و می‌افزاید: «گمان ندارم که در هیچ کجای دنیا مال کسی را با منت به خود او بفروشند و وی را ملزم و متعهد کنند که به هیچ وجه از حق مالکیت خود استفاده نکند.»
