پیشنهادی که آمریکا روز شنبه گذشته، قبل ازشروع دور ششم مذاکرات با ایران از طریق عمان به جمهوری اسلامی ارائه کرد ظاهراَ بر لزوم دست‌کشیدن ایران از غنی‌سازی، حفظ نمادین بهره‌مندی از چنین حقی و پیوستن به کنسرسیومی با کشورهای عربی منطقه برای غنی‌سازی مشترک اورانیوم است.
موضع منفی نسبت به پیشنهاد آمریکا؟
هم اظهارات عراقچی در مصر و هم سخنان روز دوشنبه سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ظاهرا ناخشنودی از پیشنهاد آمریکا و رد آن است. اسماعیل بقایی در نشست مطبوعاتی روز دوشنبه در تهران، ضمن متهم کردن آمریکا به “عدم شفافیت در مورد أراده‌اش برای رفع تحریم‌ها علیه ایران” گفت: «کنسرسیوم ایده جدیدی نیست و از چند دهه قبل مطرح بوده و در چند هفنه اخیر هم در رسانه ها مطرح شده است. …اگر طرف‌هایی با نیت ایجاد یک روند اشتراکی جهت تهیه سوخت مورد نیاز راکتورهای این ایده را مطرح کنند، ایران هم استقبال خواهد کرد…اما تاکید ایران این است که چنین ابتکاری نمی‌تواند جایگزین غنی‌سازی در داخل ایران باشد.»
ساعاتی پس از این اظهارات خبرگزاری رویترز به نقل از “یک مقام ایرانی نزدیک به هیات مذاکره‌کننده با آمریکا” نوشت که پاسخ ایران منفی خواهد بود و می‌‌تواند احتمالا رد پیشنهاد آمریکا تلقی شود.
این دیپلمات در ادامه گفته است: «در این پیشنهاد، موضع آمریکا نسبت به غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران بدون تغییر باقی مانده و هیچ بیانیه روشنی درباره لغو تحریم‌ها وجود ندارد.»
تهران خواستار لغو فوری همه محدودیت‌هایی است که آمریکا وضع کرده و به اقتصاد نفت‌محور آن آسیب زده است، در حالی که آمریکا خواستار لغو تدریجی تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای است.
ده‌ها نهاد مهم برای اقتصاد ایران، از جمله بانک مرکزی و شرکت ملی نفت، از سال ۲۰۱۸ در فهرست سیاه قرار دارند، زیرا واشنگتن مدعی است این نهادها «از تروریسم یا گسترش تسلیحات حمایت می‌کنند.»
این مقام ایرانی در ادامه مصاحبه با رویترز با بیان این که “کمیته مذاکرات اتمی” زیر نظر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به این نتیجه رسیده است که پیشنهاد آمریکا “کاملاً یک‌طرفه” است و به منافع تهران خدمت نمی‌کند.
بنابراین، به گفته او، تهران این پیشنهاد را بی‌نتیجه می‌داند و معتقد است این یک تلاش یک‌طرفه برای تحمیل “توافق بد” به ایران از طریق درخواست‌های غیرمنطقی است.
پیش‌تر خبرگزاری رویترز به نقل ازمقام‌های ایران از موافقت احتمالی این کشور با قبول محدودیت در برنامه هسته‌ای خود و غنی‌سازی اورانیوم به شرط رفع کامل تحریم‌ها از سوی ایران خبر داده بود.
مضمون‌های مشترک
در این میان خبرگزاری دولتی ایسنا نیز روز دوشنبه به نقل از رسانه روسی “راشا تودی” خبر داد که “یک منبع مطلع ایرانی” که در جریان مذاکرات قرار داشته، به این رسانه گفته است: «ایران موارد مکتوب آمریکا را بسیار دور از چیزی می‌داند که می‌توان آن را مبنای منصفانه و واقع‌بینانه‌ای برای سازشی احتمالی در نظر گرفت.»
این مقام افزوده است: «ایرانی‌ها از دیدن چنین متن خیال‌بافانه و یک جانبه‌ای که تا این اندازه دور از واقعیت است، متعجب شدند.»
نورنیوز، وابسته به علی شمخانی، دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و مشاور عالی کنونی علی خامنه‌ای، نیز در توئیتی پیام مکتوب آمریکا را بخشی از “یک سناریوی فشار ترکیبی” توصیف کرد. در این پیام آمده است:« طرح مکتوب آمریکا همراه با اظهارات کم‌سابقه ترامپ درباره “نزدیکی توافق”، بخشی از سناریوی فشار ترکیبی است؛ هدف، افزایش مطالبه داخلی و تحمیل توافقی نامتوازن به ایران. تهدید اسنپ بک و گزارش آژانس هم مکمل همین فشار هماهنگ‌اند».
در ماه‌های اخیر بریتانیا، آلمان و فرانسه پیوسته به ایران هشدار داده‌اند که که هر چه سریعتر برای پیشرفت در موضوع هسته‌ای اقدام کند، در غیر این صورت آنها آماده‌اند تا اسنپ بک یا سازو کار بازگشت خودکار تحریم‌ها که در قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل تصریح شده است را کلید بزنند. این قطعنامه در مهرماه امسال منقضی می‌شود و کشورهای اروپایی پس از آن امکان فعال‌کردن اسنپ‌بک را نخواهند داشت.
گروسی: راه اعتمادسازی ایران از رفع ابهام‌ها می‌گذرد
رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار شفافیت بیشتر ایران در رفع ابهامات در مورد برنامه هسته‌ی‌اش شد. گروسی و عراقچی یک روز پس از انتشار گزارش انتقادی آژانس در مصر با یکدیگر دیدار کردند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز دوشنیه، دوم ژوئن (۱۲ خرداد) در اظهاراتی در قاهره از ایران خواست که در رفع ابهامات از برنامه هسته‌ای‌اش و در پاسخگویی به سوال‌های آژانس شفافیت بیشتری داشته باشد.
این اظهارات یک روز پس از آن بیان شد که گزارشی منتشر شده فاش‌شده از اقدام ایران درافزایش تولید اوورانیوم با غنای ۶۰ حکایت داشت؛ سطحی که بسیار نزدیک به حدود ۹۰ درصد مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای است.
گروسی که در کنفرانس مطبوعاتی با بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر و قبل از دیدار سه جانبه با عباس عراقچی سخن می‌گفت از گزارش تازه آژانس دفاع کرد و گفت: « گزارش آژانس درباره ایران بی‌طرفانه و بر پایه اطلاعاتی است که صحت آن را راستی‌آزمایی کرده‌ایم.»
گروسی گفت: «ما واقعیت‌ها را همان‌طور که هستند بیان می‌کنیم، بدون هیچ دستور کار سیاسی.» او تاکید کرد که این گزارش «بی‌پرده حقایق را بیان می‌کند.»
گروسی با بیان این که “نیاز به شفافیت بیشتر در ایران کاملاً روشن است” یگانه منشا اعتمادی سازی میان ایران و آژانس را “توضیح کامل تهران در باره برخی فعالیت‌های هسته‌ای و اعلام نشده” ذکر کرد.
“هیچ دستور کار سیاسی مطرح نیست”
او پیش‌تر نیز در مصاحبه با یورونیوزاز عدم همکاری ایران در پاسخگویی به سوال‌ها در باره ابهامات در مورد برنامه هسته‌ای انتقاد کرده بود: « ما در مکان‌هایی در ایران که قرار نبود هیچ فعالیت هسته‌ای وجود داشته باشند، چه برسد به اورانیوم غنی‌شده، ردپایی از اورانیوم غنی‌شده پیدا کرده‌ایم. بنابراین، خیلی ساده است. ما اینجا هیچ دستور کار سیاسی نداریم. از آنها می‌پرسیم، چرا من این را اینجا پیدا کردم؟ اینجا چه اتفاقی افتاده بود که من اورانیوم غنی‌شده پیدا کردم؟ تجهیزاتی که شما اینجا استفاده می‌کردید، کجاست؟ فعالیت چه بود؟»
ایران یافته‌های گزارش آژانس و اظهارات گروسی را رد کرده و آن را “مانوری سیاسی” بر پایه “اطلاعات غیرقابل اعتماد و گمراه‌کننده” دانسته است.
آژانس انرژی اتمی در گزارش خود از تسریع در غنی‌سازی ۶۰ درصدی در ایران خبر داده و تأکید کرده است که “افزایش قابل توجه در تولید و انباشت اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا توسط ایران، تنها کشور غیرهسته‌ای که چنین مواد هسته‌ای تولید می‌کند، بسیار نگران‌کننده است”. آژانس از ایران خواسته شده است که فوراً مسیر خود را تغییر دهد و با تحقیقات آژانس همکاری کند.
بقایی: گروسی و مجموعه آژانس زیر فشار است
در تازه‌ترین موضع انتقادی نسبت به گزارش آژانس، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، روز دوشبنه در اظهاراتی این گزارش را دارای “محتوایی عمدتاً تکراری” توصیف کرد که برخی مسائل فنی در آن بزرگ‌نمایی شده‌اند”.
او مدعی شد که “گزارش تحت تأثیر فشار برخی کشورهای مشخص تهیه شده است” و افزود: «ما آگاه هستیم که هم شخص مدیرکل و هم مجموعه آژانس، مکرراً تحت فشار قرار گرفته‌اند تا این گزارش را با محتوای خاصی تهیه کنند».
گروسی در سخنان خود در قاهره ظاهرا در پاسخ به همین انتقادات بود که گفت: «برخی از یافته‌های گزارش آژانس ممکن است برای برخی ناخوشایند باشد، ولی ما… به انتقاد عادت داریم.»
گزارش تازه آژانس مبنایی برای بحث‌های هیات حکام این نهاد خواهد بود. این هیات قرار است فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در نشست فصلی بعدی خود که از ۹ ژوئن در وین آغاز می‌شود، بررسی کند.
در تماسی تلفنی با گروسی در روز شنبه نیز، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران هشدار داد که اگر کشورهای اروپایی که تهدید کرده‌اند تحریم‌های هسته‌ای را دوباره اعمال می‌کنند، از این گزارش “سوءاستفاده” کنند، ایرانواکنش نشان خواهد داد.
تأکید مصر بر راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز
عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر، هم در کنفرانس مشترک مطبوعاتی با گروسی خواستار راه‌حل مسالمت‌آمیز برای مناقشه هسته‌ای ایران شد شد و گفت: «منطقه همین حالا هم با بحران‌ها و چالش‌های امنیتی زیادی روبروست.»
او تاکید کرد: «ما کاملاً هرگونه تشدید تنش یا تحریک به گزینه نظامی را رد می‌کنیم»، و هشدار داد که «فرو رفتن در هرج‌ومرجی که هیچ‌کس از آن در امان نخواهد بود، بسیار خطرناک است.»
عبدالعاطی دیرتر همراه با گروسی دیدار مشترک و سه جانبه‌ای با عباس عراقچی برگزار کردند . عراقچی نیز همزمان در مصر به سر می‌برد.
هم گروسی و هم عراقچی بعدتر با انتشار پیام‌هایی در شبکه اکس این دیدار را تایید کردند. گروسی از “به،موقع بودن” دیدار و نقش و تلاش مصر “در حمایت از راه‌حل‌های صلح‌آمیز و دیپلماتیک برای چالش‌های منطقه‌ای” منطقه‌ای نوشت و عراقچی نیز یک بار دیگر از “حق ایران در داشتن امکان غنی‌سازی” و “غیرممکن بودن انصراف از آن” سخن گفت. او افزود: «ما از ایده منطقه عاری از سلاح هسته‌ای استقبال می‌کنیم و ایران خود جز طراحان این ایده بوده است و ما به دنبال رسیدن به این موضوع هستیم.»
