سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی از سفر عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، به چین در روز دوم اردیبهشت خبر داد. عراقچی پیش از این به مسکو سفر کرده بود. او می‌خواهد با پکن “درباره روند مذاکرات” با آمریکا رایزنی کند.اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در نشست خبری خود در روز دوشنبه، اول اردیبهشت، با اشاره به سفرهای هفته گذشته عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، به روسیه و ایتالیا، از سفر فردای او به چین خبر داد.
بقایی در عین حال خاطرنشان کرد که سفر عراقچی به چین “از قبل برنامه‌ریزی شده” بوده و او در این سفر با چینی‌ها “درباره روند گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا” رایزنی خواهد کرد و پکن را در جریان “آخرین تحولات” مذاکرات قرار خواهد داد.
عباس عراقچی پیش از آغاز دور دوم مذاکرات در رم، به مسکو سفر کرده بود. این در حالی است که روزنامه “گاردین” روز یکشنبه، ۳۱ فروردین، از احتمال نقش‌آفرینی “کلیدی” مسکو در توافق آینده میان تهران و واشنگتن خبر داد. به نوشته این روزنامه بریتانیایی روسیه علاوه بر نگهداری احتمالی ذخایر اورانیوم با غنای بالای ایران، قرار است در صورت رسیدن تهران و واشنگتن به توافق، احتمالا نقش داور را میان آنها ایفا کند.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
پکن همواره در مناقشه میان ایران و آمریکا، به عنوان یک سیاست راهبردی در رابطه با تمام کشورها، موضعی اعتدالی داشته و از درگیر شدن در مناقشه پرهیز کرده است. در رابطه با مذاکرات جاری میان تهران و واشنگتن نیز به نظر نمی‌رسد که چین بتواند نقشی تعیین‌کننده بازی کند.
خواست تضمین برای “برداشتن تحریم‌ها”
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در ادامه “مطالبه اساسی” تهران را “برداشتن تحریم‌ها” عنوان کرده و افزوده است: «بحث تضمین ناظر بر همین موضوع است و مطمئن شویم اگر این گفت‌وگوها به نتیجه منجر شود دوام خواهد داشت و طرف‌های مقابل به ایفای تعهدات خود به صورت جدی عمل خواهند کرد.»
اسماعیل بقایی در ادامه با اشاره به اینکه دور سوم مذاکرات “هم نشست فنی و هم نشست مذاکره‌کنندگان ارشد در مسقط خواهد بود”، در خصوص برخی “جزئیات” منتشرشده از سوی رسانه‌ها، تاکید کرد: «همه مواردی که به عنوان جزئیات مطرح شده مورد تایید نیست و صرفا گمانه‌زنی است. جزئیات اینچنین مذاکره‌ای قرار نیست در رسانه مورد بحث قرار گیرد. ما در ابتدای یک مسیر طولانی هستیم.»
رسانه‌ها در روزهای اخیر تلاش کرده‌اند در جریان برخی جزئیات مذاکرات قرار گیرند. برخی از عقب‌نشینی طرف آمریکایی از خواست اولیه‌اش مبنی بر “برچیدن برنامه هسته‌ای ایران” خبر داده‌اند و برخی نیز از “نرمش تهران نسبت به قبل” سخن گفته‌اند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
از جمله نیویورک تایمز در گزارشی از آمادگی جمهوری اسلامی برای “مشارکت” در اداره تاسیسات هسته‌ای ایران خبر داد. از سوی دیگر برخی رسانه‌ها عنوان کرده‌اند که مواضع تند اولیه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در قبال برنامه هسته‌ای ایران بیشتر مصرف داخلی داشته و جایی در مذاکرات نداشته است.
اما در واقع افکار عمومی دقیقا نمی‌داند که واقعا در پشت درهای بسته مذاکرات چه می‌گذرد. آنچه قطعی است، ورود تهران به مذاکراتی است که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، آن را چند هفته پیش “غیرعاقلانه، غیرهوشمندانه و غیرشرافتمندانه” خوانده بود.
از سوی دیگر اصرار تهران بر مذاکرات غیرمستقیم با میانجی‌گری عمان، حتی در رم، و پذیرش آن از سوی واشنگتن به‌رغم ادعای اخیر ترامپ مبنی بر “مستقیم” بودن آن، نشانگر نرمش هر دو طرف و عقب‌نشینی آنها از مواضع و ادعاهای اولیه‌شان است.
با وجود این، مذاکرات هنوز در آغاز راه است و با قطعیت نمی‌توان در مورد توفیق یا شکست آن نظر داد. سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی نیز، در ادامه سخنان امروز خود روشن کرده است که مذاکرات هنوز از مرحله تعیین “چارچوب” نگذشته است. اسماعیل بقایی در نشست خبری روز دوشنبه گفت: «در نشست کارشناسی قاعدتا هنوز در جزئیات مربوط به چارچوب خواهیم بود. لازم است در این نشست، جزئی‌تر به مواضع طرفین ورود کنیم.»
شکل‌گیری “نوعی ائتلاف برای تضعیف دیپلماسی”
بقایی همچنین در واکنش به احتمال اقدام اروپایی‌ها در فعال کردن “مکانیسم ماشه”، آنها را از چنین اقدامی برحذر داشت و ضمن “غیرسازنده” خواندن آن، نسبت به “کمک” آنان ابراز امیدواری کرد.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، جمعه گذشته (۱۸ آوریل / ۲۹ فروردین) با اشاره به “مکانیسم ماشه”، از اتحادیه اروپا خواست تا درباره بازگرداندن تحریم‌های احتمالی علیه ایران، در صورت نزدیک شدن تهران به ساخت سلاح هسته‌ای، تصمیم بگیرد.
بند موسوم به “مکانیسم ماشه” در توافق برجام، که هنوز تا ۲۶ مهر ۱۴۰۴ اعتبار دارد، در صورت فعال شدن، منجر به بازگشت خودکار تمامی تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه جمهوری اسلامی خواهد شد.
روبیو گفته بود: «اروپایی‌ها باید تصمیم بگیرند، چون به باور من، همه ما باید انتظار این را داشته باشیم که به‌زودی گزارشی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دریافت کنیم مبنی بر اینکه ایران نه تنها به تعهدات خود پایبند نیست، بلکه به شکلی خطرناک به ساخت سلاح نزدیک شده است، نزدیک‌تر از هر زمان دیگری.»
اسماعیل بقایی در بخش دیگری از سخنان امروز خود تلویحا اسرائیل را به تلاش برای تضعیف مذاکرات ایران و آمریکا متهم کرد و گفت: «نوعی ائتلاف بین گروه‌هایی که چندان هم با هم تجانسی نداشتند دارد شکل می‌گیرد که روند مبتنی بر دیپلماسی را تضعیف کنند.»
گرچه هنوز نمی‌توان درباره نتیجه مذاکرات تهران و واشنگتن سخن گفت، اما شواهد نشانگر نگرانی اسرائیل از روند گفت‌وگوهاست. در حالی که زمزمه‌هایی از انعطاف آمریکا در خصوص پذیرش غنی‌سازی در سطح پایین در ایران شنیده می‌شود، اسرائیل به چیزی کمتر از برچیدن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی رضایت نمی‌دهد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفته است که حاضر نیست “حتی یک میلی‌متر” از خواست خود برای جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای کوتاه بیاید.
خوش‌بینی مدیرکل آژانس
در این میان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نیز نسبت به ادامه مذاکرات ایران و آمریکا ابراز رضایت و خوش‌بینی کرده است.
گروسی روز یکشنبه، ۲۰ آوریل (۳۱ فروردین)، پس از دور دوم گفت‌وگوها در رم، به روزنامه ایتالیایی “لا رپوبلیکا” گفت که هر دو طرف “آماده‌اند درباره مسائل مشخص با یکدیگر گفت‌وگو کنند”. این مذاکرات قرار است شنبه آینده، ۲۶ آوریل، ادامه یابد.
مدیرکل آژانس ضمن ابراز رضایت از روند تاکنونی مذاکرات تصریح کرد: «در این دور دوم گفت‌وگوها واقعا می‌توانستند با شکست مواجه شوند. در چنین صورتی همه چیز متوقف می‌شد. این خطر وجود داشت. اما روح حاکم بر مذاکرات رم نشان داد که امکان پیشرفت وجود دارد.» گروسی جزئیات بیشتری از موضوع را فاش نکرد.
دور سوم مذاکرات قرار است دوباره در عمان برگزار شود که نقش میانجی در گفت‌وگوها را ایفا می‌کند. شنبه گذشته هیأت‌های ایرانی و آمریکایی، به ریاست عراقچی و ویتکاف، پس از چهار ساعت گفت‌وگو بدون هیچ پیشرفت قابل‌توجهی از هم جدا شدند. با وجود این، جمهوری اسلامی مذاکرات را “سازنده و رو به جلو” خواند، عمان از “شتاب گرفتن” آن خبر داد و یک مقام آمریکایی نیز از “پیشرفت بسیار خوب” سخن گفت.
ایران و آمریکا از دهه‌ها پیش اتهام‌هایی متقابل را به یکدیگر نسبت می‌دهند. اما اختلاف بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی تنها نگرانی واشنگتن نیست، بلکه بسیاری از کشورهای اروپایی و کشورهای منطقه نیز به آن با تردید می‌نگرند. اسرائیل در این میان بیشترین نگرانی را دارد و با توجه به سیاست‌های تهران، موجودیت خود را در معرض خطر می‌بیند. بدین ترتیب برنامه اتمی تهران سال‌هاست که عملا به یکی از موضوعات و نگرانی‌های پایدار بین‌المللی تبدیل شده است.
جمهوری اسلامی ایران متهم به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای است. تهران این اتهام را رد می‌کند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، بارها تهدید کرده است که ایران در صورت شکست مذاکرات با پیامدهای نظامی روبرو خواهد شد.
جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) توافق برجام را با شش قدرت جهانی (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان) امضا کرد که بر اساس آن، در ازای اعمال محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌های بین‌المللی کاهش می‌یافت. اما در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، ایالات متحده به شکل یکجانبه از برجام خارج شد و در پی آن نیز دیگر تهران به مفاد توافق پایبند نماند.
