دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با نمایش فراوان، شراکت با کشورهای عربی خلیج فارس را به تصویر کشید. اما ارزیابی واقعی از این سفر، محتاطانه‌تر و بی‌پیرایه‌تر به نظر می‌رسد. همچنین تعهدات متقابل نیز مبهم باقی مانده‌اند.دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا نزدیک به چهار روز را به دیدار از کشورهای عربی خلیج فارس اختصاص داد و در عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی با پذیرایی گسترده‌ای مواجه شد. در مقابل، رئیس‌جمهور آمریکا نیز با تعریف و تمجید از میزبانان خود کم نگذاشت.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
او به‌ویژه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان را در نشست سطح بالای سرمایه‌گذاران سعودی-آمریکایی در ریاض ستایش کرد و با اشاره به “نوسازی” کشورش گفت: «فقط تو می‌توانستی این کار را انجام دهی. این یک معجزه مدرن است. تو این کار را به شیوه عربی انجام دادی و این کار خوبی است.»
ارقام تخیلی یا وعده واقعی؟
این نمایش دوجانبه باعث تقویت شراکت میان ایالات متحده آمریکا و کشورهای ثروتمند عربی خلیج فارس شد. اما با نگاهی دقیق‌تر روشن می‌شود که هر دو طرف تمایلی یا توانی برای تعهدات مشخص ندارند.
بیشتر بخوانید: ترامپ از ارائه یک “پیشنهاد رسمی” به تهران خبر داد
ترامپ از عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی وعده سرمایه‌گذاری‌هایی به ارزش چند صد میلیارد دلار دریافت کرد. اما این ارقام تا حد زیادی تخیلی به نظر می‌رسند، چرا که شامل تعهدات قدیمی نیز می‌شوند که تاکنون اجرایی نشده‌اند. علاوه بر این، بسیاری از آن‌ها در بازه‌ای چندساله گسترده شده‌اند.
اینکه آیا از این مبالغ میلیاردی، مطابق ادعای ترامپ، مبالغ تریلیونی برای شرکت‌های آمریکایی حاصل خواهد شد یا نه، هنوز مشخص نیست. کاهش قیمت نفت تمایل واقعی کشورهای عربی خلیج فارس برای سرمایه‌گذاری را تضعیف کرده است.
“سعودی‌ها همه تخم‌مرغ‌هایشان را در یک سبد نمی‌گذارند”
مهم‌ترین واردکننده نفت خلیج فارس، چین است. اگر ترامپ انتظار داشته که با این سفر دوستانه، دولت‌های ریاض، دوحه و ابوظبی را از چین دور کند، به احتمال زیاد دچار اشتباه شده است.
به گفته‌عزیز الغشیان، متخصص علوم سیاسی از مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، “سعودی‌ها همه تخم‌مرغ‌هایشان را در یک سبد نمی‌گذارند” و بر “چندقطبی‌گری نامتقارن” تکیه دارند.
بیشتر بخوانید: ویتکاف: توافق اتمی با ایران شاید قبل از صلح اوکراین محقق شود
ظاهرا روابط سیاسی و اقتصادی این کشورها با چین، روسیه و اتحادیه اروپا همچنان اهمیت دارد. اما شریک شماره یک آن‌ها، به‌ویژه در مسائل امنیتی، ایالات متحده باقی می‌ماند.
خودداری عربستان سعودی از تعهد صریح
این موضوع در وعده‌های اعلام‌شده برای خرید تسلیحات از شرکت‌های آمریکایی نمود یافت. ترامپ در ریاض برای جمله‌ای که گفته بود در دفاع از عربستان از اقدام نظامی تردید نخواهد کرد، با استقبال زیادی روبه‌رو شد. اما بر روی کاغذ، ماجرا سردتر است و همه انتظارات سعودی‌ها برآورده نشده‌اند.
نه دولت آمریکا وعده‌ای مشخص برای حمایت از برنامه هسته‌ای عربستان ارائه داده و نه ضمانت‌نامه‌های امنیتی الزام‌آوری امضا شده است. هر دو مورد پیشتر توسط ترامپ و نیز جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین، در صورت پیوستن عربستان به توافقات ابراهیم، یعنی برقراری روابط رسمی با اسرائیل، مطرح شده بودند.
بیشتر بخوانید: ترامپ: به توافق با جمهوری اسلامی امیدوارم
ترامپ این خواسته را در طول سفر چند بار تکرار کرد، اما در ریاض با پاسخی دوستانه اما صریح مواجه شد. در مقابل، کشورهای عربی خلیج فارس نیز از ترامپ خواستند، هرچند محتاطانه اما آشکار، که بر اسرائیل برای پایان جنگ در نوار غزه فشار وارد کند.
با این حال ترامپ در این زمینه به طرز غیرمعمولی، محتاط بود. همچنین پیشرفتی در جهت حل مناقشه‌ای که منطقه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است نیز در جریان این سفر حاصل نشد.
افق‌های جدید برای سوریه
ملموس‌ترین نتیجه سیاسی سفر رئیس‌جمهور آمریکا به خلیج فارس، اعلام لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه بود. ترامپ این اقدام را با دیدار با احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه و فردی با گذشته‌ای در القاعده و داعش، به‌طور نمادین همراه کرد.
حدود شش ماه پس از سرنگونی رژیم بشار اسد، لغو تحریم‌ها چشم‌اندازی ضروری برای سوریه فراهم می‌کند. در همین حال ترامپ تأکید کرد این گام بنا به درخواست ولیعهد عربستان سعودی و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برداشته شده است.
بیشتر بخوانید: ترامپ خواستار پیوستن سوریه به توافق‌نامه ابراهیم و عادی‌سازی روابط با اسرائیل شد
عربستان، ترکیه، همچنین قطر و امارات متحده عربی قصد دارند در سوریه سرمایه‌گذاری کنند و در بازسازی کشور مشارکت داشته باشند.
این امر نفوذ آن‌ها را در سوریه و در کل منطقه افزایش خواهد داد و جمهوری اسلامی را بیش‌ازپیش به حاشیه خواهد راند. در این زمینه عزیز الغشیان، متخصص علوم سیاسی، از “آغاز عصر جدیدی از رهبری سعودی” سخن می‌گوید.
نفوذ امارات، موضوع گفت‌وگو نبود
با این حال، امارات متحده عربی نیز ادعای رهبری منطقهای دارد و این واقعیت در سطح بین‌المللی اغلب نادیده گرفته می‌شود.
دخالت مضر امارات در جنگ‌های سودان و یمن در جریان سفر ترامپ مطرح نشد، همان‌طور که وضعیت نامطلوب حقوق بشر در تمامی کشورهای خلیج نیز نادیده گرفته شد. احتمال می‌رود به همین دلیل ترامپ در ریاض، دوحه و ابوظبی میهمان بسیار محبوبی بود.
ترامپ در یکی از سخنرانی‌هایش در منطقه خلیج فارس بر “عدم مداخله” به‌عنوان نسخه موفقیت تأکید کرد، با کنایه‌ای آشکار به اسلاف خود، جو بایدن، باراک اوباما و جورج دبلیو بوش.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
به گفته ترامپ، دگرگونی موفق اقتصادی کشورهای عربی خلیج فارس، نه با مداخله غربی‌ها و نه با توصیه‌هایی حاصل شده که به عرب‌ها می‌گفتند چگونه باید زندگی کنند یا کشورشان را اداره کنند.
این سخنان، بازتاب بسیار مثبتی در میان میزبانان او داشت و احتمالاً در جهان عرب، تأثیر بیشتری نسبت به توافق‌های اقتصادی پرزرق‌وبرق بر جای خواهد گذاشت.
