پس از حملات پهپادی به اسرائیل، اتحادیه اروپا و آمریکا تحریم‌های خود را علیه تهران تشدید کردند. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا متهم شده که تحریم‌ها را پیگرانه به اجرا نمی‌گذارد. دویچه‌وله این ادعاها را راستی‌آزمایی کرده است.از زمان انقلاب ۱۳۵۷ بدین سو، جمهوری اسلامی ایران، کشوری که یکی از بزرگترین ذخایر نفت خام و گاز جهان را دارد، بارها مورد تحریم قرار گرفته است. با توجه به حملات گسترده پهپادهای جمهوری اسلامی به اسرائیل، هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا تحریم‌های خود را دوباره علیه تهران تشدید کردند. این تحریم‌های پرشمار چگونه اجرا شدند؟
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
آسترید پرانگه د اولیویرا، عضو هیأت تحریه بخش آلمانی دویچه‌وله چندین ادعا در مورد اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را مورد راستی‌آزمایی (فکت چک) قرار داده است.
تحریم تسلیحاتی سازمان ملل و آمریکا
ادعا: مورگان اورتاگوس، مفسر تلویزیون آمریکایی در توییتر نوشت: «بایدن با انقضای تحریم‌های سازمان ملل علیه پهپادها و موشک‌های بالستیک ایران موافقت کرده است.» اورتاگوس از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ بود.
راستی‌آزمایی دویچه وله: این ادعا نادرست است.
تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ به پایان رسید. این قبل از آغاز دوره ریاست جمهوری جو بایدن در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ بود.
این تحریم دقیقا پنج سال پس از تصویب توافقنامه بین‌المللی برنامه هسته ای ایران موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایان یافت.
به عنوان بخشی از این توافق، شورای امنیت سازمان ملل در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ (قطعنامه ۲۲۳۱) تصمیم گرفت که تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران را که تا آن زمان اجرا می‌شد، کاهش دهد.
با این حال، این تسهیلات تنها زمانی باید اعطا شود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید کند که ایران اقداماتی که در برجام در ارتباط با برنامه هسته‌ای قید شده را انجام داده است.
بیشتر بخوانید: آمریکا و بریتانیا یک “شبکه ساخت پهپاد” ایران را تحریم کردند
در دوران ترامپ، ایالات متحده در ۸ مه ۲۰۱۸ از توافق برجام با ایران خارج شد. در ۶ اوت ۲۰۱۸، ایالات متحده تحریم‌ها علیه ایران را دوباره اعمال کرد.
مایکل پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، در سپتامبر ۲۰۲۰ اعلام کرد که اقدامات کاهشی سازمان ملل نیز لغو خواهند شد و تحریم‌های مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت علیه ایران بازگردانده می‌شوند.
اما این اتفاق روی نداد. شورای امنیت سازمان ملل متحد پیش از آن در ۲۶ اوت ۲۰۲۰ ابتکار عمل مربوطه از سوی آمریکا را به این دلیل که ایالات متحده به طور یکجانبه از برجام خارج شده و بنابراین هیچ اختیاری برای پیشنهاد تغییرات ندارد، مسدود کرده بود.
از آن زمان تاکنون، آمریکا چندین بار تحریم‌های خود علیه ایران را تشدید کرده است. انستیتوی صلح ایالات متحده فهرست کاملی از تمامی تحریم‌های اعمال شده آمریکا علیه ایران از سال ۲۰۰۱ را جمع‌آوری کرده است.
حمله اسرائیل و غنی‌سازی اورانیوم به لطف توقف تحریم‌ها؟
ادعا: یکی از کاربران توییتر با عصبانیت می‌گوید: «بایدن از زمان روی کار آمدن، پرداخت‌های مستقیم به تهران کرده و تحریم‌ها را کاهش داده است. ایران از این پول برای حمله به اسرائیل استفاده کرده است.» برایان استیل، نماینده جمهوریخواه کنگره آمریکا با این نظر موافق است و می‌نویسد: «پرزیدنت بایدن معافیت تحریم‌ها را تمدید کرده است که و بدین گونه ایران به ده ها میلیارد دلار دسترسی دارد. در همین فاصله، ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم نزدیک به سطح سلاح هسته‌ای است و نیروهای نیابتی آن به سربازان ما موشک شلیک می‌کنند و سه نفر کشته شده‌اند.»
راستی‌آزمایی دویچه‌وله: این ادعا ثابت نشده است.
درست این است که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، چندین بار در دوره ریاست جمهوری خود بارها دستور تعلیق تحریم‌ها را صادر کرده است. در پی چند نمونه را ذکر می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: تصویب تحریم نفتی ایران و “قانون مهسا” در مجلس نمایندگان آمریکا
در فوریه ۲۰۲۲، بایدن تلاش کرد تا در راستا و در ازای احیای مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران در مورد توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برجام، “معافیت‌های تحریمی” برای شرکت‌های روسی، چینی و اروپایی قائل شود.
در ژوئیه ۲۰۲۳، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، پس از دیدار با همتای عراقی خود، فواد حسین در ریاض، از آزادی دارایی‌های ایران در عراق خبر داد. این امر عراق را قادر ساخت تا بخشی از بدهی میلیاردی گاز طبیعی خود به ایران را بپردازد. در آن زمان ایران صادرات گاز به عراق را متوقف کرده بود.
در اوت ۲۰۲۳، پرزیدنت بایدن به تهران اجازه دسترسی به حدود ۶ میلیارد دلار ارز نفتی را داد. این پول در یک حساب بانکی مسدود شده در کره جنوبی بود. در ازای آن، پنج گروگان آمریکایی در ایران آزاد شدند.
بیشتر بخوانید: مجموعه مطالب درباره تحریم‌های آمریکا
در ماه مارس سال جاری ۲۰۲۴، دولت آمریکا بار دیگر به ایران اجازه دسترسی به ده میلیارد دلار آمریکا را داد. در یک کنفرانس مطبوعاتی در ۱۵ آوریل، جان کربی، سخنگوی مشاور امنیت ملی آمریکا از این اقدام دفاع کرد و گفت: «هیچ یک از این وجوه، که اتفاقاً توسط دولت ترامپ در حسابی پارک شده بود، مستقیماً به رهبر جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نمی‌رسد. این وجوه فقط می‌توانند برای اهداف بشردوستانه استفاده شوند.»
کلود راکیسیتس، کارشناس امور تحریم با این نظر مخالف است. او یقین دارد که “تعلیق تحریم‌ها، تولید و خرید سلاح را برای تهران آسان‌تر کرده است”.
راستی‌آزمایی دویچه وله: این ادعا قابل اثبات نیست
برخلاف نظر انتقادی راکیسیتس، بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در بیانیه‌ای در ۱۸ آوریل از سیاست تحریمی خود دفاع کرد.
بایدن گفت: در طول دولت من، ایالات متحده بیش از ۶۰۰ فرد و نهاد از جمله ایران و متحدانش حماس، حزب‌الله و حوثی‌ها را هدف تحریم قرار داده است.
صادرات تسلیحات و رشد اقتصادی به‌رغم تحریم‌ها
ادعا: ناتالی امیری، ژورنالیست آلمانی-ایرانی تلویزیون در توییتر نوشت: «تحریم‌ها علیه ایران بی‌معنا خواهند بود اگر شامل چین هم نشود.»
کاربران دیگر حتی تحریم‌ها را “کاملاً بی‌معنا” توصیف می‌کنند، زیرا معتقدند اجرای آنها پیگرانه دنبال نمی‌شود.
راستی‌آزمایی دویچه: این ادعا درست است.
تحریم‌ها باعث تضعیف اقتصاد و توسعه، کاهش سرمایه گذاری و افزایش بیکاری و فقر می‌شوند. رشد اقتصادی ایران از سال ۱۹۷۹ بدین سو در نتیجه اقدامات تنبیهی، مانند کاهش سریع تولید ناخالص داخلی پس از تحریم نفتی ۲۰۱۲، متحمل ضرباتی شده است. با این حال، با وجود اقدامات تنبیهی بین‌المللی، اقتصاد کشور زمین‌گیر نشده است.
یک تحلیل بانک جهانی می‌گوید: «رشد اقتصادی در چهار سال گذشته با وجود تحریم‌های مداوم و افزایش عدم امنیت ژئوپلیتیک پایداری خود را ثابت کرده است.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
سایر کارشناسان امور تحریم نیز این ارزیابی را تایید می‌کنند. کلود راکیسیتس از “مرکز امور امنیت، دیپلماسی و استراتژی” (CSDS) در بروکسل در پاسخ به پرسش دویچه‌وله می‌گوید: «تحریم‌های غرب علیه پهپادها و تسلیحات ایران جواب نداده است، زیرا تهران تسلیحات یا قطعات آنها را از منابع دیگر دریافت می‌کند.»
محموله‌ها به طور عمده از چین، کره شمالی و روسیه می‌آیند. به گفته این کارشناس: «یک اتحاد مؤثر بین این چهار دیکتاتوری وجود دارد.»
انجام ارزیابی پس از مطالعات دانشگاه منتخب