معادن سنگ به آب خوردند
آنطور که علی‌اکبر ایوبی، عضو شورای اسلامی روستای جوشقان- استرک به خبرنگار مهر می‌گوید: تخریب این هشت معدن به حدی است که منظر روستای ما را برهم زده، گردوخاک مردم را اذیت می‌کند. به تازگی شرکت آب منطقه‌ای بررسی کرده، اتفاقی که افتاده استخراج معادن سنگ به آبخوان رسیده و برداشت‌ها آنقدر پایین رفته که به آب رسیده و گل بالا آمده، دیگر سنگ نیست و به همین دلیل آب منطقه‌ای می‌گوید معادن اینجا باید بسته شوند.
وی می‌افزاید: روزانه ۶۰ تریلی از این منطقه سنگ می‌برند که تردد این ماشین‌های سنگین جاده را هم خراب کرده، از بُعد روانی بین مردم نیز درمورد این معادن همیشه صحبت و گاهاً اختلاف نظر است و اداره صنعت، معدن و تجارت هیچ نظارتی بر معادن این منطقه ندارد.
عضو شورای اسلامی روستای جوشقان استرک با بیان اینکه حجم تخریب این هشت معدن بسیار بالاست، ادامه می‌دهد: مسئولان آمار دقیقی از میزان سهمیه این معادن اعلام نمی‌کنند اما اینها حدود ۱۵ هزار تا ۲۰ هزار تن سهمیه دارند و سالی ۴۰۰ هزار تن سنگ می بَرند اما اداره صمت نظارتی ندارد و کسی حامی مردم نیست که حتی به متخلفان تذکر بدهد
ایوبی می‌گوید: معادن سنگ به آب خوردند، اگر با فعالیت معادن چشمه‌ها بخشکد و آب روستای ما از بین برود چه کسی پاسخگوست؟ وقتی بلوک سنگی هزار تُنی را می‌ریزند یک آبراهه از بین می‌رود، جوشقان جزو روستایی است که چشمه‌های آب آن مانند چشمه سلیمانیه فین خیلی مهم است. ثلاثه و بارینجه کشاورزی و شرب ما را تأمین می‌کند.
وی می‌گوید: بنا به اظهارات کارشناسان اینها باید تعطیل شود اما متأسفانه بزرگان و مسئولان شهر اقدام نمی‌کنند و حالا معدن‌داران روی شکایت ما، شکایت کردند و فعالیت‌هایشان شدت گرفته و اگر اینها تا شش ماه دیگر ادامه دهند صدها تن دیگر سنگ می‌برند.
یکی از ساکنان روستا نیز که خود را رحیمی معرفی می‌کند، به خبرنگار مهر می‌گوید: چند سال پیش صحبت معدن داران این بود که به همه پول می‌دهیم از اینجا بروند یعنی انقدر اینجا برایشان اهمیت دارد در حالی که روستای ما با بیش از ۲ هزار نفر جمعیت یک روستای دامپرور و کشاورزی است اما بنا به دلایلی برخی معدن داران حتی بین مردم اختلاف انداختند؛ یکی از یک خانواده علیه معادن اینجاست یکی موافق و مردم و خانواده‌ها را رو در روی هم قرار دادند، خیلی اذیت کردند.
وی می‌گوید: اکنون ۲ برابر سهمیه برداشت، سنگ می بَرند و هیچ نظارتی نیست. اگر روزانه باسکول را کنترل کنند میزان استخراج زمین تا آسمان متفاوت است و در حالی که باید روزی ۲۰ تا ماشین ببرند ۶۰ تا می‌برند و جایی اگر قرار باشد ۱۰ سال تخریب شود با این روند سه ساله تخریب شده است.
منابع طبیعی: تخریب‌ها گسترده است
در همین پیوند امین حافظی رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: از هشت معدن تراورتن فعال در جوشقان- استرک، ۶ محدوده معدنی از اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مجوز دارد و ۲ محدوده معدنی صرفاً با مجوز صنعت، معدن و تجارت فعالیت می‌کنند و مجوزی از منابع طبیعی ندارند.
وی با اشاره به اینکه اولین مجوز منابع طبیعی استان برای معادن جوشقان استرک سال ۱۳۸۰ صادر شده و سوابق صدور مجوز برای دیگر معادن منطقه به سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ برمی گردد، خاطرنشان می‌کند: مجوزهای منابع طبیعی برای این معادن مربوط به ۲۰ سال پیش است هر چند اداره کل صمت ممکن است پیش از سال‌های ۸۰ نیز به این معادن مجوز داده باشد.
رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان می‌افزاید: مجوز این ۶ محدوده معدنی از سوی منابع طبیعی برای مساحت‌های بسیار کم صادر شده به طوری که مجموع مساحت‌هایی که منابع طبیعی استان به این ۶ معدن واگذار کرده است به ۴۰ هکتار نمی‌رسد اما عمق تخریب‌ها خیلی بیشتر است.
حافظی با بیان اینکه گستره تخریب این معادن روز به روز بیشتر می‌شود، می‌افزاید: این هشت معدن به نحوی در این سال‌ها کار کردند که روستاهای منطقه به غیر از آلودگی زیست محیطی و هوا به لحاظ منظر و سیمای طبیعی وضعیت نامناسبی دارند.
وی می‌گوید: اداره منابع طبیعی در صورتی به مجوزهایی که صادر کرده پایبند است که معادن در مساحتی که مجوز دادیم فعالیت معدنی انجام دهند که متأسفانه ایشان رعایت نکردند و در مساحتی فراتر از مجوزهای ما استخراج می‌کنند به طوری که مجبور شدیم برای ۲ معدن این منطقه به مراجع قضائی شکایت کنیم.
رئیس اداره حفاظت و حمایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: دیدگاه امروز منابع طبیعی این است که عرصه‌ها باید با هزینه معدن‌داران اصلاح، احیا و بازسازی و نخاله‌ها و باطله‌های معدنی که سیمای روستاها را برهم زده، جمع آوری شود که اداره صمت به تازگی برای یکی از معادن این منطقه مجوز بارگیری باطله‌ها را داده که اینها را از محل معدن خارج کند و این امر باید به همه معادن تسری یابد و همه باطله‌ها از منطقه خارج شود.
حافظی با بیان اینکه سطح فعالیت معادن باید به سطحی که منابع طبیعی مجوز داده محدود شود، می‌گوید: مجوزهای ما برای هر کدام از این معادن در سطح پنج هکتار یا ۶ هکتار بوده، زمانی که ماده معدنی این پنج هکتار تمام شده عملاً باید از حق انتفاع خارج و بازسازی شود و به منابع طبیعی بازگردد؛ اگر این اتفاق بیافتد معضل برطرف می‌گردد اما اگر معادن بخواهند روی پروانه‌های بهره برداری صمت ادامه فعالیت دهند بی تردید تا سالیان سال ذخیره بهره برداری دارند و این تخریب‌ها، آلودگی محیط‌زیست و هوا و نابودی باغات و اراضی زراعی ادامه خواهد داشت زیرا حجم برداشت‌ها و باطله‌ها بسیار زیاد است.
برداشت هر بلوک تراورتن خیانت است
همچنین مسعود سیدی پور مدیر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه معادن تراورتن جوشقان استرک با استخراج بدنه اصلی آبخوان کارستی این منطقه، سرشاخه‌های تغذیه منابع آب کاشان را از بین برده‌اند به خبرنگار مهر می‌گوید: تخریب محیط‌زیست با فعالیت معادن تراورتن جوشقان-استرک به عینه اتفاق افتاده است.
وی اضافه می‌کند: این معادن سالیان متمادی است که بدون اخذ هیچ مجوزی از شرکت آب منطقه‌ای فعال بوده اند و طی دو سال اخیر که با انجام مطالعاتی متوجه وجود منابع کارستی در منطقه و تأثیر مخرب فعالیت این معادن بر منابع آب کاشان شده‌ایم و بارها طی مکاتباتی به ارگان‌های مختلف هشدار دادیم، متأسفانه برداشت معادن با شدت بیشتری در حال انجام است.
سیدی پور خاطرنشان می‌کند: با مطالعاتی که انجام دادیم متوجه وجود یک نوار باریک کارستی در آبخوان این منطقه شدیم؛ وجود این آبخوان کارستی کم نظیر در دل کویر ایران لطف خدا بوده زیرا باید پارامترهای مختلفی باشد که یک چشمه یا آبخوان کارستی شکل بگیرد اما شوربختانه با دست خودمان در حال نابود کردن آن هستیم.
مدیر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌افزاید: طی هفت ماه گذشته با مطالعات دفتری، پایش‌های میدانی، تجهیز به شبکه پیزومتری و نمونه برداری شیمیایی آب در منطقه به این نتیجه رسیدیم که بلوک‌های تراورتنی که این هشت معدن استخراج می‌کنند از بدنه اصلی و اپی‌کارست آبخوان است، به بیان ساده‌تر دارند آبخوان را می کَنند و می بَرند و این روند عملاً در مدت زمان کوتاهی باعث می‌شود که چشمه‌های منطقه نابود شود هرچند هم اینک این اتفاق به نحوی افتاده اما ادامه آن، شرایط منطقه را حادتر و وخیم‌تر خواهد کرد.
معادن سنگ بدنه اصلی آبخوان را می بَرند
وی با اشاره به تأثیر برداشت و تخریب بدنه آبخوان کارستی این منطقه توسط معادن، خاطرنشان می‌کند: سرشاخه‌های تغذیه کننده آبخوان آبرفتی کاشان در حال از بین رفتن است که تشدید فرونشست را در منطقه به دنبال دارد و همین امر سبب شده که فرونشست زمین در شمال کاشان بیشتر اتفاق افتد؛ از سوی دیگر قنوات خشک شده و پیشروی آب شور دریاچه نمک به سمت کاشان را شاهد هستیم.
سیدی پور می‌گوید: با از بین رفتن این منبع کارستی آب چاه‌ها کاهش یافته و کاشان درمورد چاه‌های آب شرب با مشکل روبه رو خواهد شد که این امر بارگذاری بیشتر بر زاینده رود را به دنبال خواهد داشت زیرا عملاً یکی از سرشاخه‌ها و آب‌های زیر زمینی منطقه را می‌خشکانیم و شرب مردم را کاهش می‌دهیم که برای تأمین آن باید انتقال آب انجام شود.
به گفته وی آبخوان کارستی جوشقان استرک که مانند یک اسفنج بیش از نیمی از بارش‌های جوی را ذخیره و به چشمه‌ها منتقل می‌کند عملاً دارند از بین می‌برند و در واقع محل تغذیه آبخوان را استخراج می‌کنند.
مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای اصفهان این شرایط را یک فاجعه زیست محیطی توصیف می‌کند و گوید: نباید این شرایط ادامه داد باشد اگرهم تا پیش از این بوده خسارتی که وارد کرده جبران ناپذیر است.
سیدی پور با ابراز نگرانی درخصوص ادامه فعالیت مخرب معادن تراورتن بر ابخوان منطقه، می‌گوید: اکنون ممکن است این چشمه‌ها و منابع زیر سطحی در پی فعالیت‌ها حذف شده باشند و چه بسا پایین دست دره‌ای که به کاشان و نائین منتهی می‌شود، خشک شده و هیچ خروجی به آبخوان کاشان ندارد و این یعنی نابودی منطقه.
مدیر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای می‌گوید: این فاجعه زیست محیطی را به تمامی ارگان‌های ذیربط استان اصفهان و کاشان اعلام کردیم اما متأسفانه به نفع معدن‌داران پیش می‌رود.
سیدی پور با تاکید بر اینکه فعالیت این معادن باید متوقف شود، تصریح می‌کند: حتی یک روز فعالیت این معادن برای آبخوان منطقه فاجعه بار است؛ منطقه و آبخوان کاشان برای منافع شخصی عده‌ای در حال تخریب و نابودی است، آنهم معادن سنگ تزئینی تراورتن و شوربختانه از زمانیکه ما مخالفت خود را اعلام کردیم برداشت و تخریب معادن جوشقان استرک زیادتر شده است.
وی تاکید می‌کند: محیط‌زیست، منابع طبیعی و سازمان زمین شناسی همه مخالف ادامه فعالیت مخرب این معادن اند و از مسئولان می‌خواهیم اینها تعطیل شوند زیرا ادامه این روند سبب پیش روی آب شور در کاشان، نابودی سرشاخه‌های تغذیه منابع آب زیرزمینی و تشدید فرونشست منطقه و بارگذاری بیشتر بر حوضه زاینده‌رود خواهد شد.
فروچاله‌ها در کمین کاشان!
در همین ارتباط ایمان انتظام رئیس گروه آب زمین‌شناسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی به خبرنگار مهر می‌گوید: فرونشستی که در سراسر ایران با آن مواجه هستیم بر اثر پایین رفتن سطح آب در آبخوان و تراکم لایه‌های ریزدانه اتفاق افتاده است. آب کارست، آبی است که در منافذ سنگ‌ها به صورت غار یا حفره‌های بزرگ تشکیل می‌شود و از دل سنگ خارج می‌شود؛ از این رو به طور ذاتی فرونشستی که ما در ایران با آن مواجه هستیم با کارست فرق دارد.
فعالیت معادن چشمه‌های کارستی را آلوده می‌کند
وی ادامه می‌دهد: با وجود این در منطقه‌ای مانند همدان ما فروچاله‌هایی را شاهد هستیم که منشأ کارستی دارند زیرا در آن منطقه تا حد زیادی آبخوان برداشت شده و در برخی جاها حتی حفاری‌ها وارد منابع آهکی و کارستی شده است و از آنجا هم آب برداشت شده که این موجب شده در همدان فروچاله‌هایی داشته باشیم.
رئیس گروه آب زمین شناسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تاکید بر اینکه شکل‌گیری فروچاله‌های کارستی متفاوت از مسئله فرونشست است، خاطرنشان می‌کند: اگر میزان برداشت آب آنقدر زیاد باشد که به آبخوان برسد و وارد قسمت کارستی شود امکان شکل گیری فروچاله‌ها وجود دارد، در جوشقان استرک فعالیت معدنی ممکن است به آلودگی آب چشمه کارستی بیانجامد زیرا آب کارستی به دلیل قرارگیری در محیطی بسته پتانسیل آلودگی بالایی دارد.
انتظام اظهار نظر درخصوص وضعیت چشمه کارستی جوشقان استرک و آبخوان این منطقه را تحت تأثیر فعالیت معادن منوط به مطالعات و بررسی بیشتر می‌داند و اضافه می‌کند: باید توجه داشت شکاف‌هایی طولانی و عمیق که در دشت کاشان وجود دارد بیشتر حاصل نشست زمین و وجود خاک‌های مسئله دار است و نمی‌توان گفت که فرونشست دشت کاشان ارتباط مستقیم با آب کارستی داشته باشد.
به گزارش مهر در آخرین جلسه شورای معادن استان که تیرماه امسال در استانداری اصفهان برگزار شد، در پی اعلام گزارش و مخالفت آب منطقه‌ای، ادارات کل محیط‌زیست، منابع طبیعی و سازمان زمین شناسی با فعالیت مخرب معادن تراورتن جوشقان استرک قرار بر بررسی بیشتر مسئله با اعمال نظر شرکت آب منطقه‌ای شد
اما آنطور که مدیر محیط زیست شرکت آب منطقه‌ای اصفهان می‌گوید اکنون اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان پیش‌دستی کرده و با اعمال نظرات خود مصوبه‌ای را در خصوص فعالیت این معادن ابلاغ کرده است که طی این مصوبه سازمان صمت استان قرار است چهار معدن تراورتن همچنان ادامه فعالیت دهند و سالانه ۲۵ درصد از استخراج خود بکاهند در حالی که با توجه به شرایط وخیم آبخوان منطقه، شرکت آب منطقه‌ای اصفهان اعلام کرد حتی استخراج یک بلوک از این منطقه خیانت به آب و آبخوان است.
آب منطقه‌ای از معادن شکایت و آنها را تعطیل کند
در همین راستا محمد سرجوقیان معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: در آخرین جلسه شورای معادن استان در تیرماه امسال در حضور استاندار، فرماندار و دادستان کاشان موضوع معادن جوشقان- استرک مطرح و در نهایت مقرر شد لیست معادن منطقه را تهیه و برای معاونت عمرانی استانداری ارسال کنیم و جلسه‌ای در خود معادن با حضور آب منطقه‌ای و معاونت دستگاه‌های متولی برای تعیین چگونگی فعالیت اینها تشکیل شود که هر معدن تا چه اندازه می‌تواند ادامه کار دهد.
وی می‌افزاید: صحبتی مبنی براینکه معادن تراورتن جوشقان استرک اصلاً نباید کار کنند، در جلسات مطرح نبوده است؛ هشت معدن در این منطقه وجود دارد که در جلسه شورای معادن گفتند از این تعداد چهار معدن متروکه است در حالی که ما در این منطقه معدن متروکه نداریم، هر هشت معدن تراورتن پروانه بهره‌برداری دارد و فعال هم هستند و همه این معادن به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار شده است.
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان اضافه می‌کند: شرکت آب منطقه‌ای اصفهان درخصوص ادامه کار این هشت معدن نظر کارشناسی دارند و اگر واقعاً از نظر ایشان ادامه فعالیت این معادن ضرر و زیان می‌زند، در اختیار خود آب منطقه‌ای است که دادخواست تنظیم کند و معادن را ببندند؛ این امر در حیطه وظیفه ما نیست.
