بزرگترين نمايشگاه جهانیِ آسان‌سازهای نابينايان “سايت سيتی” از ۲۱ تا ۲۳ مه ۲۰۲۵ (۳۱ ارديبهشت تا ۲ خرداد ۱۴۰۴) در فرانكفورت آلمان برگزار شد.بيست و سومين نمايشگاه آسان‌سازهای نابينايان امسال در محل نمايشگاه‌های فرانكفورت در مساحتی برابر با ۷۶۰۰ متر مربع و شركت ۱۵۰ غرفه از ۱۵ كشور برگزار شد. بيش از ۶ هزار علاقه‌مند از اين رويداد تکنو‌لوژی -صنعتی و اجتماعی ديدار كردند.
در حالی كه طبقه اول نمايشگاه به نهادها و شركت‌های خدماتی مانند درمانگران چشم و انجمن‌های خودياری نابينايان اختصاص داشت، در سه طبقه ديگر ۱۲۰ غرفه، تازه‌ها و بهينه‌ساخته‌های فنآوری را معرفی می‌كردند.
امسال حضور بازی‌های فكری− تمركزی و مجازی پررنگ بود و نابينايان می‌توانستند پشت كامپيوتر خودرو برانند و فوتبال بازی كنند.
افزون بر اين علاقه‌مندان می‌توانستند سخنرانيهای كارشناسان درباره چالشهای نابينايان در زمينه های آموزش، كار و زندگی روزمره را بشنوند و با خط برِيل آشنا شوند.
هوش مصنوعی، ميهمان هر ميزبان
بيگمان يك سوم غرفه‌ها آسان‌سازهاشان را به گونه‌ای با هوش مصنوعی مرتبط می‌دانستند. شركت “وی واک” We walk از تركيه عصای هوشمندی دارد كه افزون بر هشدار مانع‌ها با صدا و لرزش، از راه گوشی به “چت جی پی تی” متصل می‌شود تا كاربر نابينا در حين قدم زدن هم بتواند پاسخ پرسش‌هايش را از هوش مصنوعی بگيرد.
اگر اين دستگاه يا آسان‌سازی از اين دست، چاه و چاله و گودی را به نابينا هشدار می‌داد، می‌توانست ادعا كند در زمينه ايمنی نابينايان كار بسيار بزرگی انجام داده است. بهتر بود اين عصا به هنگام نزديكی به مانع، لرزش شديدتری می‌دادد تا نابينا در منطقه‌های شلوغ هم بتواند مانع‌ها را تشخيص دهد.
شركت “فيل سپِيس” Feel Space از شهر بينگِن آلمان در يك كمربند چندين قطب‌نما تعبيه كرده كه هميشه جهت شمال را با لرزش دور كمر به نابينا نشان می‌دهد. استادان مغز و اعصاب دانشگاه آخِن در غرب آلمان در پژوهش‌های خود به اين نتيجه رسيده‌اند كه می‌شود حس جهت‌يابی را تمرين داد و برای اثبات ادعای خود پرستوها را نمونه می‌آورند.
ميگويند اين كمربند تمرين خوبی برای تقويت حس جهت‌يابی است و حالا شركت نامبرده با اتصال كمربند به گوشی برای راهيابی و جهت‌يابی از هوش مصنوعی هم بهره می‌گيرد. اين كه كاربر بخواهد ۴۰۰۰ يورو هزينه كند و لرزش پيوسته‌ای در پشت و پيش و پهلوی خود احساس كند، سخن ديگری است.
چند شركت آسان‌سازي، عينک‌هايی عرضه كرده بودند كه با اتصال به گوشی، از هوش مصنوعی برای خواندن متن‌ها، توصيف پيرامون و تشخيص چهره‌ها بهره می‌گيرند.
بیشتر بخوانید: نابينايان و هوش مصنوعی
“اِنويژِن” از هلند كه پارسال عينک متنخوان عرضه كرده بود، امسال آن را به هوش مصنوعی پيوند داده است.
شركت “ای سينت” Eyesynth با صداهايی كه از طريق استخوانچه كنار گوش به گوش درونی منتقل می‌شوند به صدا جهت سه بعدی می‌دهد تا كاربر بتواند موضع دقيق مانع را تشخيص دهد.
سرپرست شركت در پاسخ پرسش دويچه وله كه چرا كاربر بايد به جای عينك سبک “رِيبَن و مِتا” عينک سنگين شركت او را بخرد گفت: «ما برای بازار آزاد كار نمی‌كنيم. ما ويژه نابينايان دستگاه می‌سازيم. نابينا يا كم‌بينا با عينک مِتا ايمِنی حركتی عينک ما را ندارد.»
شركت “سيريي” Sirio از ايتاليا نمونه نخستين عينكی را ارائه كرده كه اگر به بازار بيايد رقيب سرسختی برای عينک‌های ديگر خواهد بود. اين عينک هم سبک است، هم به لرزش افزون بر صدا برای تشخيص مانع‌ها و هم به جهت‌ياب مستقل از گوشی مجهز است.
در كنار عينک‌ها شركت “كاپسيس” Capsys از فرانسه يك هِدفون ساخته كه هنوز تكميل‌شده‌اش به بازار نيامده است. اين گوشی هم جهت‌ياب مستقل از گوشی هوشمند و اينترنت دارد اما كم‌وزن نيست.
لوازم زندگی و كار
شركت “فيل وِر” Feelware از آخِن در غرب آلمان تقريبا هر كمک ابزار خانگی مانند اجاق گاز، ماشين رختشويی و خوراک‌پز را با افزونه ويژه گويا می‌كند تا نابينا بتواند از درجه دما، زمان پخت و شستشو و … آگاه شود و خود دستگاه را تنظيم كند.
اما شركت “آنوايِرد تينگس” از دانمارک كنترل از راهِ دور سخنگويی ساخته كه با آن می‌تواند دستگاههای بسياری مانند مِترسنج، دماسنج، تراز، تبگير و وسايل روزمره خانگی ديگر را برای نابينا دسترس‌پذير كند.
اينا ايليا Ina Ilia سخنگوی شركت: “ما به جای اينكه در دستگاه‌ها دست ببريم، با ترفندهای ساده آنها را به كنترل از راهِ دورمان متصل می‌كنيم تا نابينا هم از آنها بهره‌مند شود”. همين كار را شركت‌های “تاكتِک” از سوئد و “گاديوبرِيل” Gaudiobraille از آلمان هم كرده‌اند كه بيشتر كپی‌برداری از شركت يادشده دانماركی بود.
پاتريک وِنكه از شركت “اِي‌اِم‌سي” AMC وسائل آشپزخانه را در كارگاه خودش می‌سازد و درهای آنها را به بلوتوث مجهز می‌كند تا بشود وسائل را به گوشی هوشمند مرتبط كرد. به اين ترتيب نابينا از دما و زمان پخت در تابه و قابلمه و … آگاه ميشود. اين كه اين وسائل تا چه اندازه كاربردی هستند، بايد آزمايش شود.
سرپرست شركت “سولار گرُو” Solar Grove از آمريكا درباره آسان‌سازهای خود گفت:
«ما راديو، ضبط صوت و پخش صوت‌های سبكی ساخته‌ايم كه با انرژی خورشيدی كار می‌كنند. بيش از نيمی از مردم جهان هنوز از شبكه برق بی بهره‌اند. نابينايان كه به حس شنوايی خود وابسته‌اند، می‌توانند در دور افتاده‌ترين گوشه‌های جهان از دستگاههای ما بهره‌مند شوند. اگرچه ما شركت غير انتفاعی نيستيم اما سودآوری بيش از اندازه هدف ما نيست. هدف ما اين است كه نابينايان كم‌توان بتوانند دستگاههای ما را به بهای ارزان تهيه كنند.»
سخن پايانی
سايت‌سيتی كه به خاطر قرنطينه‌های كرونا دو سال تنها مجازی برگزار شد، امسال هم حضوری و هم مجازی بود.
برجسته‌نگارهای سبكتر با باتری‌های بادوامتر برای كار در راه و اتصال به گوشی‌ها عرضه شدند اما از حضور شركت‌های بزرگ صداساز كه مورد توجه ويژه نابينايان هستند خبری نبود.
حضور هوش مصنوعی در دستگاه‌ها گاه ساختگی احساس می‌شد چون بسياری از نابينايان خود با بهره‌گيری آزاد از هوش مصنوعی از طريق گوشی و كامپيوتر اين پديده را می‌شناسند. شايد در اين زمينه خدمات افزوده‌ای كه در كنار هوش مصنوعی به نابينايان ارائه می‌شوند، كارآمدتر باشند.
كارشناسان نهاد غير انتفاعی “تاوِر فِرن آسيستِنس” از شهر كاسِل آلمان هفت روز هفته پشت گوشی‌ها و كامپيوترهاشان كشيک می‌دهند تا به نابينايان در خواندن متن‌ها، يافتن نشانی‌ها و حل مشكلات فنی‌شان كمک برسانند. كای بِسبورد Kaj Besbord از بنيانگذاران اين نهاد گفت:
«انجمن بزرگ بی مای آيز Be my eyes اين كار را داوطلبانه می‌كند ولی کارمندان ما همه كارشناسان امور توانخواهان هستند”.
كاربر نابينا با اپليكِيشِن نهاد يادشده با مركز نهاد تماس تصويری می‌گيرد تا راهنما مشكل او را گام به گام بررسی كند و برطرف سازد.
شايد روزی بيايد كه آسان‌سازهای نابينايان چنان كوچک و پنهان باشند كه كاربر مجبور نباشد برای برآوردن نيازهای روزمره دستگاههای گوناگون و پيچيده و گران همراه خود داشته باشد.
