اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
استفاده از انرژی هسته‌ای می‌تواند جایگزین مناسبی برای تولید برق و تأمین آب از طریق شیرین‌سازی باشد، بدون آنکه منابع صادراتی نفت آسیب ببیند.
نگرانی‌های امنیتی و جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای
با این‌حال، هدف ریاض صرفاً اقتصادی نیست. عربستان پیش‌تر اعلام کرده اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، خود نیز چنین مسیری را دنبال خواهد کرد؛ موضعی که گرچه در ظاهر برای فشار بر تهران اتخاذ شده، اما نگرانی‌ها درباره اهداف نظامی پنهان این برنامه را نیز افزایش داده است.
عربستان در ژانویه اعلام کرد که قصد دارد فرآیند تولید «کیک زرد» از اورانیوم استخراج‌شده در خاک خود را آغاز کند؛ ماده‌ای که در صورت غنی‌سازی بیشتر، کاربرد نظامی نیز دارد. با این‌حال، ریاض عضو معاهده NPT است و متعهد شده به‌دنبال تسلیحات هسته‌ای نرود. هرگونه توافق با آمریکا به احتمال زیاد شامل تضمین‌های فنی و حقوقی برای جلوگیری از انحراف به مسیر نظامی خواهد بود.
منافع آمریکا؛ از مزیت اقتصادی تا کنترل استراتژیک
توافق هسته‌ای غیرنظامی با عربستان می‌تواند برای آمریکا منافع چندوجهی داشته باشد. از منظر تجاری، چنین توافقی به شرکت‌های آمریکایی اجازه می‌دهد در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای عربستان مشارکت کرده و قراردادهای میلیاردی به‌دست آورند. از سوی دیگر، دسترسی ایالات متحده به زیرساخت‌های هسته‌ای عربستان، امکان نظارت مستقیم بر فعالیت‌ها و کاهش نگرانی‌های مرتبط با اشاعه را فراهم می‌کند.
بر اساس ماده ۱۲۳ قانون انرژی اتمی آمریکا (مصوب ۱۹۵۴)، هرگونه همکاری هسته‌ای غیرنظامی نیازمند توافقی رسمی با رعایت ۹ شرط منع اشاعه است که باید به تأیید کنگره نیز برسد.
گزینه‌های جایگزین در صورت شکست مذاکرات
در صورت شکست گفت‌وگوهای واشنگتن و ریاض، عربستان گزینه‌های متعددی در اختیار دارد. شرکت‌های هسته‌ای از چین، روسیه، کره جنوبی و فرانسه همگی علاقه خود را برای همکاری با عربستان ابراز کرده‌اند. CNNC چین در سال ۲۰۲۳ پیشنهاد ساخت یک نیروگاه هسته‌ای را ارائه داده، و روس‌اتم روسیه نیز توافق‌نامه‌هایی اولیه با ریاض امضا کرده است.
کره جنوبی که نیروگاه‌هایی در امارات ساخته، و فرانسه از دیگر گزینه‌های احتمالی هستند. انتخاب نهایی عربستان احتمالاً بر اساس فناوری، شرایط مالی و هم‌راستایی سیاسی شکل خواهد گرفت.
چالش کلیدی: غنی‌سازی اورانیوم
یکی از حساس‌ترین موضوعات، درخواست عربستان برای احداث تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود است. حتی در صورت نظارت کامل آمریکا یا اجرای مدل «جعبه سیاه» (black box) که در آن فقط کارکنان آمریکایی به تجهیزات دسترسی دارند، همچنان نگرانی‌هایی درباره انحراف احتمالی برنامه به سمت نظامی وجود دارد.
از دیگر موضوعات مورد بحث، سرمایه‌گذاری احتمالی عربستان در تأسیسات غنی‌سازی آمریکا و استفاده از شرکت‌های آمریکایی برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در خاک سعودی است.
نگرانی‌های متحدان منطقه‌ای آمریکا
اسرائیل به‌عنوان نزدیک‌ترین متحد منطقه‌ای ایالات متحده، بارها با برنامه هسته‌ای غیرنظامی عربستان مخالفت کرده است. مقامات اسرائیلی نگرانند که چنین برنامه‌ای، حتی در ظاهر صلح‌آمیز، زیرساخت‌های لازم برای دستیابی به توان هسته‌ای نظامی را فراهم کند.
رویترزدر گزارشی تازه به نقل از دو منبع آگاه خبر داد که ایالات متحده دیگر پیشرفت در مذاکرات همکاری هسته‌ای غیرنظامی با عربستان را مشروط به عادی‌سازی روابط با اسرائیل نمی‌کند.
بنا بر این گزارش کنار گذاشتن شرط عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل، نشان دهنده یک امتیاز بزرگ از سوی واشنگتن است.
در زمان جو بایدن، رئیس جمهور سابق آمریکا، مذاکرات هسته‌ای بخشی از یک توافق گسترده‌تر بین آمریکا و عربستان سعودی بود که با عادی‌سازی روابط و یک پیمان دفاعی بین ریاض و واشنگتن مرتبط بود.
چند روز پیش از سفر ترامپ به عربستان سعودی در چارچوب یک سفر منطقه‌ای، یک منبع اعلام کرد که حتی بدون عادی‌سازی روابط این کشور و اسرائیل به عنوان شرط پیشرفت در مذاکرات انرژی هسته‌ای غیرنظامی، و با وجود اینکه این موضوع از یک پیمان دفاعی گسترده‌تر جدا شده است، دستیابی به یک توافق دور از انتظار نیست، اگر چه هنوز مشکلاتی وجود دارد.
در واکنش به تحرکات اخیر هسته‌ای عربستان سعودی و احتمال توافق این کشور با آمریکا، رهبر اپوزیسیون اسرائیل، سکوت نخست‌وزیر این کشور را در این زمینه غیرقابل قبول دانست و درباره پیامدهای خطرناک آن برای امنیت منطقه هشدار داد.
یائیر لاپید رهبر اپوزیسیون اسراـئیل با انتقاد از روند گفت‌وگوها میان عربستان سعودی و آمریکا درباره توافق هسته‌ای گفت که “غیرقابل تصور است که بنیامین نتانیاهو در برابر توافقی که ممکن است موجب رقابت تسلیحاتی هسته‌ای در خاورمیانه شود، سکوت اختیار کرده است”.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
مذاکرات هسته‌ای بین عربستان سعودی و ایالات متحده در تقاطع منافع اقتصادی، جاه‌طلبی‌های راهبردی و ملاحظات امنیتی قرار دارد. در حالی که این توافق می‌تواند گامی بزرگ در مسیر نوسازی انرژی عربستان باشد، بدون شفافیت، نظارت بین‌المللی و تضمین‌های محکم، خطرات ژئوپلیتیکی آن نیز بسیار بالاست.
