ناصر پاکدامن، نویسنده، مترجم و پژوهشگر سرشناس، پس از مدت‌ها بیماری در تبعید پاریس درگذشت. جواد طالعی، روزنامه‌نگار باسابقه، نگاه کوتاهی انداخته است به زندگی، فعالیت‌ها و آثار این عضو قدیمی کانون نویسندگان ایران.دکتر ناصر پاکدامن، استاد بازنشسته دانشگاه‌های ایران و فرانسه، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و از اعضای قدیمی کانون نویسندگان ایران، پس از مدت‌ها بیماری بامداد روز یکشنبه سوم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ (۲۳ آوریل ۲۰۲۳) در یکی از بیمارستان‌های پاریس درگذشت.

ناصر پاکدامن یکی از خوشنام‌ترین و پرکارترین نویسندگان و دانش‌پژوهان ایرانی در خارج از کشور، در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در خانواده‌ای کارمندی به دنیا آمد و هنگام مرگ ۹۲ سال داشت.

پاکدامن در سال ۱۳۳۲ پس از پایان تحصیلات خود در رشته حقوق دانشگاه تهران برای ادامه تحصیل فرانسه را برگزید و در این کشور ضمن کسب دکتری اقتصاد در رشته جامعه‌شناسی و جمعیت‌شناسی نیز به ادامه تحصیل پرداخت. وی در سال ۱۳۴۶ خورشیدی به ایران بازگشت و به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت.

ازدواج با هما ناطق

پاکدامن در دوران جوانی با هما ناطق، تاریخ‌پژوه سرشناس ایرانی، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج دو فرزند به نام‌های میشا و روشنک بودند. پاکدامن و ناطق در سال‌های پس از مهاجرت از یکدیگر جدا شدند، اما تا زمان درگذشت خانم ناطق در ژانویه سال ۲۰۱۶ رابطه انسانی پرمهر و همکاری سازنده‌ای با یکدیگر داشتند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در همان دوران جدایی، یکبار هنگامی که پاکدامن و ناطق برای شرکت در مجمع عمومی کانون نویسندگان ایران در تبعید به فرانکفورت سفر کرده بودند، هنگامی که یکی از فمینیست‌های این شهر در حضور جمع، مردان ایرانی را به زن‌ستیزی متهم کرد، خانم ناطق به اعتراض برخاست و با تاکید بر تجربه شخصی خود گفت: «اگر همدلی‌ها و همفکری‌های ناصر نبود، من به موقعیت فعلی دست نمی‌یافتم».

تعقیب و گریز و بارگشت به پاریس

پاکدامن یک سال پیش از انتقال حاکمیت سیاسی ایران به روحانیون، در شمار گروهی از استادان دانشگاه تهران بود که “سازمان ملی دانشگاهیان ایران” را تشکیل دادند. این سازمان در کنار کانون وکلا، کانون نویسندگان، سندیکای روزنامه‌نگاران و نظام پزشکی، نهادهای دموکراتیک معدودی بودند که پس از انقلاب کوشیدند برای مقابله با تندروی‌های حکومت اسلامی متحد شوند، اما رژیم تازه‌نفس به اتکای گروه‌های فشار خود آن‌ها را سرکوب کرد.

پاکدامن پس از سرکوب‌های خونین سال ۱۳۶۰ به خاطر فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود تحت تعقیب قرار گرفت و پس از مدتی زندگی مخفی در ایران مجبور به ترک کشور شد و بار دیگر فرانسه را برای زندگی برگزید. او از سال ۱۹۸۳ میلادی به استخدام دانشگاه پاریس هفتم در آمد و تا بازنشستگی در این دانشگاه تدریس می‌کرد.

در دوران تبعید، هما ناطق به تحقیقات علمی خود درباره تاریخ مشروطیت و دوران قاجار ادامه داد و ناصر پاکدامن در نخستین قدم ماهنامه وزین “چشم‌انداز” را با همکاری محسن یلفانی، غلامحسین ساعدی و چند تن دیگر از نویسندگان تبعیدی ایران منتشر کرد. چشم‌انداز یکی از نخستین نشریه‌های منتشرشده در خارج از کشور بود که کوشید چراغ فرهنگ ایرانی را که در داخل کشور به شدت سرکوب می‌شد، در خارج از کشور روشن نگه دارد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

پاکدامن در دو دهه آخر عمر وقت خود را به طور کامل وقف کارهای پژوهشی کرد. کتاب‌های “قتل کسروی” و “هشتاد و دو نامه صادق هدایت به حسن شهیدنورایی” دو اثر ارزشمندی هستند که از این دوران فعالیت پاکدامن به یادگار مانده‌اند.

پاکدامن و “کانون نویسندگان ایران در تبعید”

ناصر پاکدامن که در ایران به عضویت کانون نویسندگان ایران در آمده بود، در خارج از کشور نیز همراه با گروهی از نویسندگان و شاعران تبعیدی “کانون نویسندگان ایران در تبعید” را تاسیس کرد و سال‌ها با این نهاد همکاری داشت. او ضمن تدریس در دانشگاه‌های پاریس، هیچ فرصتی را برای دفاع از آزادی بیان و اندیشه از دست نمی‌داد و پس از صدور فتوای قتل سلمان رشدی، به روشنفکران معترض به این فتوا پیوست.

پاکدامن در مقاله‌ای که روز ۲۷ بهمن سال ۱۳۶۷ منتشر شد، درباره این فتوا نوشت: «این تکفیرها بیش از آن که راه رستگاری را به مردمان نشان دهند، بر دوری فراوان تکفیرکنندگان از واقعیات زمان دلالت می‌کنند. آن‌ها فراموش می‌کنند که فکر را نمی‌توان به اسارت در آورد. قلم را می‌توان شکست، اما با قلم شکسته هم می‌توان نوشت. و خوب و تند هم نوشت که قلم شکسته تیزتر است…»

دخترخوانده الیویه واندکاستیل، امدادگر بلژیکی که در ایران در زندان به سر می‌برد، دست به اقدامی نمادین زده و در اعتراض به بازداشت و حبس پدرخوانده‌اش، خود را در سلولی کوچک حبس کرد.مانون برابانت، دخترخوانده الیویه واندکاستیل برای اعتراض به بازداشت و حبس این امدادگر بلژیکی در ایران و حمایت از پدرخوانده‌اش خود را در سلولی کوچک به شکل نمادین حبس کرد. او گفت که هدف از این اقدام کمک به پدرخوانده‌اش بوده تا از شرایط دشوار زندان آزاد شده و به کشورش برگردد.

دخترخوانده واندکاستیل دیروز شنبه ۲۲ آوریل از ساعت شش بعدازظهر به وقت محلی خود را در شهر تورنه، واقع در شرق بلژیک در سلولی دو متری به مدت ۲۴ ساعت حبس کرد. این سلول نمادین از سلولی که اولیویه واندکاستیل در زندان جمهوری اسلامی در ایران حبس بوده، الگو گرفته شده است.

به گفته مانون برابانت، وضعیت اکنون به مرحله‌ای رسیده که دیگر بیان کلمات کافی نبوده و نیاز به انجام اقداماتی قوی‌تر است تا افکار عمومی متوجه شرایط واقعی شود.

دخترخوانده واندکاستیل با این اقدام همچنین قصد دارد اعتراض خود به کندی روند مذاکرات برای آزادی پدرخوانده‌اش را به گوش مقامات و تصمیم‌گیران در بلژیک برساند.

اولیویه واندکاستیل، امدادگر بلژیکی ۴۱ ساله، در اسفند ماه ۱۴۰۰ توسط سپاه پاسداران به اتهام “جاسوسی” بازداشت شد؛ اتهامی که بلژیک آن را “ساختگی” می‌داند.

خبرگزاری قوه قضائیه (میزان)، در دی ماه سال گذشته، اتهامات اولیویه واندکاستیل را “جاسوسی، همکاری با آمریکا علیه ایران، قاچاق ارز به مبلغ ۵۰۰ هزار دلار و پولشویی” عنوان کرد. این شهروند بلژیکی در ایران به ۴۰ سال زندان محکوم شده است.

حاجا لحبیب، وزیر امور خارجه بلژیک سه‌شنبه گذشته (۱۸ آوریل / ۲۹ فروردین) در اعتراض به شرایط حبس اولیویه واندکاستیل در تماس تلفنی با همتای ایرانی خود، حسین امیرعبداللهیان، اعتراض دولت بلژیک نسبت به شرایط حبس این امدادگر را ابلاغ و خواستار انتقال او به کشورش شد.

بلژیک اعلام کرده، پس از اجرایی شدن معاهده بحث‌برانگیز مبادله زندانیان، رسما از جمهوری اسلامی خواسته است تا وندکاستیل را آزاد کند.

انتظار می‌رود، وندکاستیل با دیپلمات ایرانی اسدالله اسدی مبادله شود که در بلژیک به اتهام برنامه‌ریزی برای بمب‌گذاری تروریستی به ۲۰ سال زندان محکوم شده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بازداشت و زندانی کردن شهروندان غربی و یا دوتابعیتی‌ها روشی است که جمهوری اسلامی سال‌ها آن را به کار گرفته و برای فشار آوردن به کشورهای غربی از آن استفاده می‌کند. این رویه ایران به عنوان “دیپلماسی گروگانگیری” بارها در مجامع بین‌المللی محکوم شده است.

در انتخابات پیش رو در ترکیه پیروزی اردوغان زیاد محرز نیست، اما وضعیت او در میان شهروندان ترک آلمانی متفاوت است. در انتخابات پنج سال پیش ترکیه نزدیک به ۶۵ درصد این شهروندان به اردوغان رای دادند.بر پایه نظرسنجی‌ها، در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه که ۱۴ ماه مه (۲۴ اردیبهشت) برگزار می‌شود احتمال شکست رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری فعلی و حزب حاکم عدالت و توسعه کم نیست.

شهروندان ترکیه در دیگر کشورها، از جمله در آلمان که بزرگ‌ترین جمعیت ترک‌تباران خارج از کشور را در خود جا داده، حق دارند در این انتخابات شرکت کنند.

مطابق آخرین آمار اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان (BAMF) که مربوط به پنج سال پیش است، حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر با پیشینه مهاجرت از ترکیه در آلمان زندگی می‌کنند که تقریبا نیمی از آنها همچنان شهروندی ترکیه را حفظ کرده‌اند.

این شهروندان می‌توانند از چهار روز دیگر (۲۷ آوریل) تا نهم ماه مه در ۱۴ کنسولگری ترکیه در آلمان در رای‌گیری انتخابات پیش رو شرکت کنند.

نتیجه انتخابات ترکیه به نسبت دو دهه اخیر نامشخص‌تر و باز است؛ احتمال شکست اردوغان و حزب اسلام‌گرای او که از بیست سال پیش زمام امور ترکیه را در دست دارند منتفی نیست.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

کمال قلیچداراوغلو، از حزب جمهوری خلق ترکیه (CHP) رقیب اصلی اردوغان در انتخابات ۱۴ ماه مه به شمار می‌رود و نامزد ائتلافی از شش تشکل سیاسی است.

بحران اقتصادی و پس‌لرزه‌های زلزله

اوضاع نابسامان اقتصادی، تورم شدید و ادامه‌دار، و سقوط شدید ارزش پول ملی ترکیه در سال‌های اخیر موقعیت اردوغان و حزب حاکم را متزلزل کرده است.

زمین‌لرزه مهیب و بی‌سابقه‌ای که ششم فوریه (۱۷ بهمن) در مناطق مرزی بین ترکیه و سوریه رخ داد پایه‌های حکومت رجب طیب اردوغان را بیش از پیش به لرزه درآورد.

ناکارآمدی دستگاه‌های دولتی و سوءمدیریت در رسیدگی به زلزله‌زدگان، به‌خصوص در ساعت‌ها و روزهای حیاتی نخست، نارضایتی عمیقی میان شهروندان در مناطق زلزله‌زده به وجود آورد.

فسادهای مالی حدود یک دهه پیش در ساخت و سازها که شماری از شرکت‌های نزدیک به حکومت و حزب حاکم در آن متهم بودند و عدم رعایت استانداردهای مقاوم‌سازی باعث اعتراض‌ها و انتقادهای زیادی علیه اردوغان و حزب عدالت و توسعه شد.

با این حال اردوغان و حزبش در مورد رای دهندگان ترک‌تبار آلمان، دست‌کم با توجه به تجربه سال‌های گذشته نباید نگران باشند.

یونس اولوسوی، از مرکز تحقیقات ترکیه و پژوهش‌های انتگراسیون در دانشگاه دویسبورگ- اسن به دویچه وله می‌گوید، اکثریت ترک‌تباران آلمانی به اردوغان رای می‌دهد و “این یک واقعیت است”.

سال ۲۰۱۷ در همه‌پرسی تغییر قانون اساسی در ترکیه ۶۳ درصد شهروندان ترک آلمانی به طرح مورد نظر اردوغان رای موافق دادند در صورتی که میزان آرای موافق در داخل این کشور فقط نزدیک به ۵۱ درصد بود.

رفتار انتخاباتی متفاوت ترک‌تباران در آلمان و دیگر کشورها

این تفاوت آشکار در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۸ هم به چشم می‌خورد؛ در این انتخابات نزدیک به ۶۵ درصد شهروندان دو تابعیتی ترک آلمانی به اردوغان رای دادند در صورتی که آرای او در خود ترکیه کمتر از ۵۳ درصد بود.

نکته قابل توجه این است که حمایت دو تابعیتی‌های ترکیه از اردوغان در دیگر کشورها مانند آلمان نبوده است؛ اردوغان در انتخابات پنج سال پیش در آمریکا فقط ۱۷ درصد رای آورد، در بریتانیا ۲۱ درصد، در قطر ۲۹ درصد و در ایران ۳۵ درصد.

ظاهرا خاستگاه ترک‌هایی که به آلمان مهاجرت کرده‌اند در این تفاوت معنادار نقش دارد؛ اکثر شهروندان ترکیه که از دهه ۶۰ میلادی به عنوان “کارگر میهمان” وارد آلمان شدند از اهالی شهرستان‌های منطقه آناتولی بودند که در مجموع محافظه‌کار و مذهبی به شمار می‌روند.

به گفته اولوسوی، مهاجران ارزش‌هایی را که همراه خود به کشور میزبان می‌آورند حفظ می‌كنند و گسترش می‌دهند و به عبارت دیگر ارزش‌های محافظه‌کارانه – مذهبی آنها در مهاجرت حفظ می‌شود.

یک شهروند ترک که از ۴۳ سال پیش در شهر کلن زندگی می‌کند و حدود چهار دهه در کارخانه فورد کار کرده می‌گوید، در ۲۰ سال اخیر تمایلش به حزب عدالت و توسعه مدام بیشتر شده است.

او به دویچه وله گفته، یکی از علت‌های رای دادن به حزب عدالت و توسعه پیشرفت‌های ترکیه در دوران رهبری اردوغان، به‌خصوص در حوزه‌های سلامت، حمل و نقل و دفاعی است.

تحلیلگر دانشگاه دویسبوگ – اسن گلایه می‌کند که بسیاری از آلمانی‌ها برای فهم رفتار انتخاباتی ترک‌های محافظه‌کار تلاشی نمی‌کنند.

واکنش به عدم پذیرش در جامعه آلمان

یونس اولوسوی معتقد است، اردوغان شکافی را پر می‌کند که دولت آلمان باز نگه داشته است؛ سیاست غالب در آلمان از ۶۰ سال پیش تاکنون با این مسئله مشکل دارد که به مهاجران ترک‌تبار بگوید “شما هم به این کشور تعلق دارید”.

زابرینا مایر، جامعه‌شناس، این نظر را تائید می‌کند و می‌گوید جلب نظر شهروندان ترک‌تبار که خواستار احترام به پیشینه ترکیه‌ای خود هستند برای اردوغان کار ساده‌ای است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

این استاد دانشگاه بامبرگ در گفت‌وگو با دویچه وله خاطر نشان کرد، به خاطر سیاست‌های دولت آلمان این احساس برای شهروندان ترک آلمانی به وجود نیامده که آنها هم به جامعه آلمان تعلق دارند.

مایر افزود، به عنوان مثال دریافت شهروندی آلمان برای ترک‌تباران برخلاف روس‌های با ریشه آلمانی تا مدت‌ها تسهیل نشده است.

به گفته اولوسوی، چنین مسائلی باعث شده که حتی برخی از جوانان نسل سوم مهاجران ترک هم از سر عناد و لجاجت به اردوغان رای دهند.

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به جز اردوغان و قلیچداراوغلو چهار نامزد دیگر هم دارد. اگر هیچ از نامزدان در دور اول موفق به کسب بیش از ۵۰ درصد آرا نباشد دور دوم انتخاب میان دو نفر با بیشترین رای روز ۲۸ ماه مه برگزار می‌شود.

پکن در ارتباط با جنگ روسیه در اوکراین از مسکو جانبداری می‌کند. اکنون سفیر چین در فرانسه در مصاحبه‌ای جنجال‌برانگیز حق حاکمیت ملی کشورهای استقلال‌یافته از شوروی سابق را رد کرده است.تمامی امیدها به اینکه چین در ارتباط با جنگ روسیه در اوکراین نقشی میانجی‌گرانه ایفا کند، در عمل نقش بر آب شده‌اند. لحن و نگاه پکن به این جنگ روز به روز به مواضع مسکو نزدیک‌تر می‌شوند.

اکنون لو شایه، سفیر چین در فرانسه با اظهارات خود در مصاحبه با شبکه فرانسوی ال سی آی (LCI) باعث جنجالی تازه شده است.

او در این گفت‌وگو حق حاکمیت ملی کشورهای استقلال‌یافته از شوروی سابق را رد کرده و در پاسخ به این پرسش که آیا شبه‌جزیره کریمه جزیی از اوکراین است، حتی مدعی شده: «هیچگونه قراردادی بین‌المللی که حاکمیت کشورهای استقلال‌یافته از شوروی سابق را مشخص و تثبیت کند، وجود ندارد».

شبه‌جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴ میلادی به تصرف نیروهای روس درآمد و مسکو در پی آن رفراندمی نمایشی در آنجا برگزار کرد تا به تصرف کریمه مشروعیت ببخشد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

روسیه پیش از آن رسما بر مرزهای موجود تأکید کرده و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری این کشور در سال ۲۰۰۸ میلادی حتی در مصاحبه‌ با شبکه اول تلویزیون آلمان گفته بود، کریمه منطقه‌ای مورد مناقشه نبوده و روسیه مرزها تعیین‌شده با اوکراین را به رسمیت می‌شناسد.

اظهارات کنونی لو شایه، سفیر چین در پاریس انتقادات بسیار تندی را در شرق اروپا برانگیخته است.

تا پیش از فروپاشی شوروی سابق بسیاری از کشورهای مستقل کنونی از جمله اوکراین، بلاروس، مولداوی، گرجستان، ارمنستان، آذربایجان و سه کشور منطقه بالتیک (استونی، لتونی و لیتوانی) از جماهیر شوروی سابق محسوب می‌شدند. شماری از این کشورها پیشتر توسط ارتش شوروی سابق تسخیر شده و تحت اشغال درآمده بودند.

مجموعه مطالب: جنگ در اوکراین

ادعاهای سفیر چین در پاریس به ویژه خشم کشورهای حوزه بالتیک را برانگیخته‌اند. به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، سه کشور لتونی، لیتوانی و استونی اعلام کرده‌اند که سفیر چین در این کشورها را احضار خواهند کرد و از او در این رابطه توضیح خواهند خواست.

ادگارس رینکویکس، وزیر امور خارجه لتونی با انتشار پیامی در شبکه توییتر اظهارات سفیر چین در پاریس را “غیر قابل قبول” خوانده است. مارگوس تساکنا، وزیر خارجه استونی نیز ادعاهای لو شایه را “تعبیر و تفسیری نادرست از تاریخ” دانسته است.

پشتیبانی پکن از مسکو در ارتباط با جنگ در اوکراین هم‌زمان شده است با افزایش تنش در مسئله تایوان. غرب بیم آن دارد که پکن از تجاوز نظامی روسیه به اوکراین به عنوان بهانه و توجیهی برای حمله به تایوان استفاده کند.

این نخستین بار نیست که سفیر چین در پاریس با اظهارات و ادعاهای خود جنجال‌برانگیز شده است. در اواخر ماه مارس سال جاری میلادی بود که سفارت چین در پاریس با انتشار یک توییت، یک پژوهشگر فرانسوی را به داشتن موضعی “ضدچینی” متهم کرده و او را “خرده‌بزهکار” خوانده بود.